Алтын эзелтеден байлыктын белгиси болуп саналат. Ошондуктан биз Кыргызстанда алтынга акча салуу менен киреше табууга болор-болбосун, жок эле дегенде бул металл өзүн актар-актабасын билип көрдүк. Кеп пассивдүү пайда жөнүндө.
Алтындан бул жаатта төрт жол менен пайда тапса болот. Тагыраагы, коллекциялык тыйындарга, Улуттук банктын алтын куймаларына, алтын эсеп жана зер буюмдарына каражат салуунун артыкчылык жана кемчилик жактарына токтололу.
Улуттук банктын алтын куймалары
Таблицада алтын куймаларынын бардык түрлөрүнүн сатыла баштаган убагы жана жыл башынан берки, ошондой эле 11-июнга карата баасы камтылды. Андан былтыр жана быйыл бул баалуу металлдын баасы жакшы эле жогорулаганы байкалат. Ошондой эле куймалардын эң кымбат (2020-жылдын 8-апрели) жана эң арзан баасы да көрсөтүлдү. Сатыкка чыгарылгандан бери 6,7 миң куйма сатылган, 100 граммдыктарын көп алышат.
Артыкчылыктары
Куймалар — бул сиз колуңузга ала турган алтын. Тез арада кайра сата аласыз (нак акчага тез айлантылат), себеби аны Улуттук банкка каалаган иш күнү кайра сата аласыз. Айрым жагдайлар бар, алар менен "кемчиликтери" деген бөлүмдөн таанышсаңыз болот. Сатып алуу жана сатууда кичине айырма (спред) болот. Мисалы, 15-июнда кайра сатып алуунун баасы 5 653 сомду түзгөн болсо, сатууда — 5 681 (айырмасы 28 сом) сом эле. Ошентип, бир аз кымбаттаса деле киреше алып келбей койбойт.
Кыйла салабаттуу белек. Айрым кыргызстандыктар алтын куймалары менен пара да беришерин айтып калышат. Бирок жемкорлук менен күрөшчүлөр муну "айыпсыз" кылык катары кабылдашат. Албетте, муну "серепчилердин" абийирине коёлу.
Топтогон каражатты диверсификациялоо (ар кандай инструменттерге акча салуу). Мисалы, сомдун наркы ылдыйласа, алтындын баасы жогорулайт. Ошентип, сомдун арзандашынан жоготкон чыгымдын ордун толуктап алууга болот.
Кемчиликтери
(Дароо белгилей кетели, айрым кемчиликтер артыкчылыктардан келип чыгат)
Уютулган бул буюм пайда табууга кепилдик бербейт, баары алтындын дүйнөлүк баасына жараша. Иш жүзүндө сиз алтынды анын реалдуу баасынан кымбатыраак сатып аласыз, себеби аны куюп, формага келтирип даярдоого кеткен чыгымдар да кошо эсептелет.
Жаман да, жакшы да жагы
Эгер акчага зарыл болуп турсаңыз, куймадан кертип сата албайсыз, аны бүтүн бойдон сатуу абзел. Ошентсе да, айрымдар муну анын артыкчылыгы деп эсептейт.
Электрондук алтын
Кыргызстанда бир нече банкта жеке белгилери көрсөтүлбөгөн металл эсебин (ОМС) ачуу кызматын көрсөтөт. Салымдын бул түрүн тандоо менен сиз реалдуу алтынды сатып албайсыз, аны сиздин эсебиңизге чегеришет. Мындай учурда киреше баалуу металлдын баасы өскөнүнө жараша түзүлөт. Ага ылайык, сиз өзүңүз тейленген банкка сатып алгандагыдан кымбатыраак сатасыз. Төмөндө артыкчылыгын жана кемчиликтерин талдап, баалары менен да тааныша аласыз. Соңкулары алтындын дүйнөлүк баасына жараша, ошондуктан Баалуу металлдар рыногунун Лондон ассоциациясынын кечки фиксингине карайбыз. Былтыркы жылдын башынан тарта трой унциясынын баасы өйдө-ылдый болуп турган (31,1 грамм), бирок жалпы көрсөткүчү — өсүшү. Унциясы 1283 доллардан 1722 долларга жогорулаган.
Артыкчылыктары
Алтын куймадан айырмалана бул учурда баалуу металлды уурдатып аламбы деген санаага батпайсыз. Башкача айтканда, сактоодо кыйынчылык жок. Жеке белгилери көрсөтүлбөгөн металл эсептин алкагында сатып алынган алтын куйма сатып алууга караганда арзаныраак, себеби аны даярдоо жана ташууга чыгым кетпейт. Бир граммын мисалга келтирели, куйма 5600 сом турат. Электрондук алтын 4500 сомдон төмөн баада сатылат. Ири куймалардан айырмасы жок, бирок буларды сатып алуу мүмкүнчүлүгүңүз болору күмөн.
Салымдардын диверсификациясы. Маселен, сомдун наркы ылдыйласа, алтындын баасы жогорулайт. Жеке белгилери көрсөтүлбөгөн металл эсеп сом түрүндөгү салымыңыздын нарксызданышынын бир бөлүгүн жабууга мүмкүнчүлүк берет.
Тез сатылат, алтынды банкка каалаган иш күнүндө кайра сатып, акчаңызды кайтара аласыз. Эгер каржылык мекемесине баргандан эринсеңиз, ал эсепке байланган карточканы алсаңыз болот. Алтын сомго ошол туштагы валюта курсунун негизинде айландырылат.
Кемчиликтери
Куймаларга караганда сатып алуу жана сатуунун ортосунда чоң айырма бар.
15-июнга карата маалыматтарды келтирели:
- Улуттук банктын алтын куймасы: сатып алууда — 5 653 сом, сатууда — 5 681 (айырмасы 28 сом);
- "А" банкындагы жеке белгилери көрсөтүлбөгөн металл эсеп: сатып алууда — 3 850, сатууда — 4 450 (айырмасы 600 сом);
- "Б" банкындагы жеке белгилери көрсөтүлбөгөн металл эсеп: сатып алууда — 3 977, сатууда — 4 346 (айырмасы 369 сом).
Башкача айтканда, киреше алуу үчүн алтындын баасы жогорулашы керек.
Жеке белгилери көрсөтүлбөгөн металл эсеп камсыздандырылбайт. Мамлекет 200 миң сомго чейинки салымдардын сакталышына кепилдик берет, эгер банктын иши жүрбөй калса, электрондук алтынды кайтарып алуу кыйындайт. Мындай эсептерде (алтын куймаларын сатып алууда да) аманат салымы сымал киреше болоруна кепилдик жок. Эгер алтын кымбаттаса, сизге пайда. Бирок бул баалуу металл арзандап кетсе, чыгым тартасыз.
Жаман да, жакшы да жагы
Жогоруда аталгандай, алтын куйманын жарымын же үчтөн эки бөлүгүн сата албайсыз. Анткен менен жеке белгиленбеген металл эсептин каалаган бөлүгүн сатууга сизге бөгөт жок. Бирок чабал каржылык тартип учурунда сиз алтыныңыздан ажырап калышыңыз ыктымал.
Алтын тыйындар
Улуттук банк ар кандай металлдардан коллекциялык тыйындарды чыгарып келет, бирок бул макалада алтын монеталардан гана кеп козгойлу.
Жалпысынан тыйындын төрт түрү жасалган (ар биринен миң даанадан), бирок азыр Улуттук банк бир гана түрүн — "Ак илбирс" тыйынын гана сатып жатат. Дээрлик 65 миң сом турат, алдынкы бетине асыл таш (бриллиант) чөгөрүлгөн ак илбирстин элеси түшүрүлгөн. Үстүңкү бөлүгүндө тыйындын аталышы кыргыз жана латын алфавитинде жазылган. Төмөн жагында алтындын үлгүсү (пробасы – Au 999) жана 200 сом деген номиналы көрсөтүлгөн.
Төмөндө биз тыйындардын мүнөздөмөлөрүн жана баштапкы бааларын тизмектедик. Так баасын айтыш кыйын, мында болжолдуу баалары келтирилди.
"Курманжан даткага 200 жыл" тыйыны, баштапкы баасы — 23 миң сом. Россиялык интернет-аукциондордун биринде анын баштапкы баасы 42 миң рубль деп коюлган.
"Манас" монетасы, баштапкы баасы — 3 миң сом. Үч жыл мурда ал башка бир россиялык аукционго 150 миң рублге коюлган. Мурдагы жылы КРдин Улуттук банктагы аукционунда "Манас" тыйыны 108 миң сомго сатылган, бирок баштапкы баасы 23 миң сомду түзгөн.
"Ош" тыйыны, баштапкы баасы — 8,5 миң сом. 2015-жылы аукциондо 43 миң сомго сатылган.
Улуттук банктагылар монеталардын баарына ички гана рынокто эмес, эл аралык нумизматикалык рынокто да туруктуу суроо-талапка ээ. Бирок каржылык жөнгө салгыч алардан пайда табууну көздөбөйт.
"Алтын тыйындар коллекциялоо предмети гана эмес, инвестициялоо куралы катары да саналат. Себеби аларды даярдоого жогорку сапаттагы алтын пайдаланылат", — деп белгилешет Улуттук банктан.
2021-жылы банк Кыргызстандын 30 жылдыгына арналган алтын тыйындарды жасоону пландоодо.
Артыкчылыгы
Алтын тыйындардан дурус киреше алууга болот. Анан калса, алар абдан кооз.
Кемчилиги
Кайра сатууда дайым эле тез өтүп кетпейт, сатылышы бир аз убакыт алышы ыктымал.
Сактоо машакаты да бар, алтын куймаларындай эле (сертификаты жана таңгагы да) уурдалып же бузулуп калуу коркунучу бар.
Зер буюмдарына акча салуу
Белгилүү бир ырда жаңыргандай, "асыл таштар – айымдардын жакын достору". Бирок алтын зер буюмдары инвестордун "жакын достору" боло алабы?
Артыкчылыгы
Зер буюмдарына салым салууда эки ыкма менен киреше табууга болот. Кыргызстандын зергерлер биримдигинин президенти Чыңгыз Макешев азыркы эпидемиологиялык кырдаалда алтындын баасы өсүүдө, ал эми салымдардын бөлөк түрлөрү, валюта жана акциялардын наркы, тескерисинче, түшүп кетиши мүмкүн.
"Баарынан жакшысы – алтындын өзүнө инвестиция салууга болот. Анын наркы инфляциялык жагдайда баасы жогорулайт, мына сизге – биринчи киреше. Баалуу металлды зер компаниясына берүү менен дагы көбүрөөк пайда алууга болот. Мисалы, азыр 585-пробадагы алтындын бир граммы 32 доллар турат, ал эми зер буюму жасалса, 60 долларга чыгат. Кошумча канча таба аларыңыз кандай макулдашканыңызга жараша, бирок башта салган 32 доллардан кеминде эле 10 доллардан жогору болот деп ойлойм", — деп түшүндүрөт Макешев.
Ошону менен катар ал суроо-талаптын жогорулашынан эч шек санабайт, анткени жакында өлкөдө той-топурдун, айрыкча, үлпөт тойлордун маалы башталат. Демек, зер буюмдарын көп сатып алышат.
"Үлпөт той өткөрбөсө да, баары бир баш кошкон жуптар нике шакегин сатып алышат", — дейт ассоциация башчысы.
Башка бир ыкмасы — зер буюмдарын сатып алуу. "Биринчиден, жубайыңыз же апаңыз аларды маңдайы жарыла тагынып алышат. Экинчиден, алтын "эскирбейт". Аны 10-20 жылдан кийин да сатууга болот, ал убакта баасы өсүп кетиши да ажеп эмес", — деп белгилейт Макешев.
Кемчилиги
Ломбарддардын биринин аткаруучу директору Умед Нарзикулов, тескерисинче, зер буюмдарына салым салуу кирешесиз деп эсептейт. Төмөндө анын аргументтерин келтирели (кеп өзгөчө өндүрүмдөр эмес, кадыресе зер буюмдары жөнүндө).
Тез сатылбаган жагы бар, зер буюмун дароо сатуу кээде кыйын. Өз баасынан бир топ төмөн баага карматасыз.
Эгер лом жана пайдаланган буюмга салым салсаңыз, кирешелүүлүгү төмөн. Бир жарым жыл мурда 585-үлгүдөгү алтындын граммы 1500-1600 сом турат. Азыр 2000 сомдун тегерегинде. Иш жүзүндө бул айырма инфляцияны жабат.
