Абдыкерим Муратов

Кеңеш Жусупов кара сөзчү гана эмес, тарыхый темадагы изилдөөлөрдү, очерк, публицистикаларды жазып, кыргыз адабиятында өз ордун татыктуу ээлеген. Анын чыгармачылыгында Алыкул Осмоновдун акындык тагдыры тууралуу "Ыр сабындагы өмүр" деген эссесинин мааниси өзгөчө.

Узакбай Абдукаимов XX кылымдын 30-жылдарынан тартып эле өмүрүн кыргыз адабиятын өнүктүрүүгө, агартуу, котормо жана басма тармагына жумшап келсе да, анын эң көрүнүктүү классикалык чыгармасы бар. Ал — "Майдан" романы.

Дүйнөлүк адабияттын салтын кыргыз адабиятынын табылгалары менен ашташтырып, улуттук сөз өнөрүнө өткөн кылымдын 60-жылдарында жаңы муун, же "жаңы генерация" келди. Ошол "алтымышынчылардын" катарында университеттин студенти Мурза Гапаров да болгон.

Алыкул Осмонов лирикалык поэзиянын теңдешсиз чебери, анын көпчүлүк ырларында акындын кайталангыс таланты даана көрүнүп турат. Чыгармаларынын катарында Ысык-Көл тууралуу ырларынын түрмөгү да өзгөчө орунда.

XX жүз жылдыктагы кыргыз интеллигенттеринин тагдыр-таржымалы жеке бир адамдын, болгондо да аял-эненин баяндоосу аркылуу чагылдырылган чыгармалардын бири — "Кылы үзүлгөн комузум".

Кыргыз адабиятында гана эмес жалпы улуттук маданиятта чоң орду бар жаркын таланттардын бири – Ашым Жакыпбеков.

Коммунисттик партиясынын Борбордук Комитетинде иштеп жүрүп, ошол партиянын идеологиясына ылайык келбеген чуулуу чыгармаларды жазган Казат Акматов "Мезгил" романы менен ичинен курт жегендей бошоп келе жаткан тоталитардык коомдун көшөгөсүн сыйрып көрсөткөн.

Жоопкерчилик заманда кыргыз элинин ар бир азаматы Ата Журтун коргоого, душманга жерин бастырбоого милдеттүү болгон.

Кыргыз драматургиясы совет доорунда ошол учурдагы жалпы союздук алкакта анча көрүнө алган эмес. Көп пьесалар улуттук сахнада, ашып барса казак, өзбек театрлары менен чектелген. Мына ошол чектелген капасты бузуп чыккан драманы Мар Байжиев жазган.

Чыңгыз Айтматов "Тоолор кулаганда" романын орус тилинде жазып, чыгарма адегенде Москвада 2006-жылы "Дружба народов" журналына басылат. Кийинки жылы өзүнчө китеп болуп чыгып, дүйнөнүн көптөгөн тилдерине которулат.

Узак жылдар Кыргыз ССРинин Жазуучулар союзун башкарган Аалы Токомбаев лирик жана эпик акын эле. Кара сөздүн каймагын калпыган прозаик, тарыхый драмалардын чебери, адабиятчы жана котормочу катары баалуу эмгектерин калтырды.

Сооронбай Жусуевдин "Курманжан датка" романы — акындын өмүр жолундагы гана эмес, жалпы кыргыз адабиятындагы көрүнүктүү чыгармалардын бири.

"Манас" эпосундагы каармандардын ичинде жайма көкүл жаш Айдар айырмаланып турат. Ал эпизоддук каарман болгону менен кыргыз эли азыркы күнгө чейин чакырууга жиберген жигиттерге карата "жайма көкүл жаш Айдарча чаап барып келе кал" деген сыяктуу сөздөрдү пайдаланат.

Учурда Баткен облусундагы кыргыз-тажик чек арасынын аймагында чыккан чатактан кийинки абал көптөрдүн көз алдында турат. Борбор Азия республикаларынын ортосундагы мындай кырдаал туруктуулук, өнүгүү алып келбеси турган иш.

Манас анда Манас атка коно элек, Чоңжинди деген ат алып жүргөн кезде атасы анын тарбиясыз болуп калганын түшүнүп, Ошпур деген койчуга кайра тарбиялоо үчүн берет.