ВИЧ бир гана жыныстык катнаш аркылуу жукпайт. Ал кан аркылуу жугуучу оору болгондуктан тиш доктурдан же ар кандай сулуулук салондорунан да илешип калышы ыктымал. Мындан толук сакайып кетүү мүмкүн эмес.
Sputnik Кыргызстан агенттигинин кабарчысы ВИЧ инфекциясы менен жабыркаган 39 жаштагы Бишкектин тургунунан маек алган. Белгилүү себептерден улам каарманыбыздын аты-жөнү купуя бойдон калмакчы.
Бизге маек курган айымдын төрт баласы бар. Учурда жалгыз бой эне оору менен да күрөшүп, балдарын да багып, кыйынчылыктарга моюн бербей келе жатат. Өтө кайраттуу айым экен. Ал дартты экинчи жолдошунан жугузуп алганын айтат. Каарманым ВИЧке кабылгандан кийин эки кыздуу болгон.
— ВИЧти кандайча жугузуп алдыңыз?
— Өзүңүз кош бойлуу болсоңуз, аябай стресске кабылган экенсиз да?
— Ооба, өлөт деген ушу экен дегем. Ооруну мага дароо угузушкан жок. Алгач мени бейтапканадан СПИД боюнча шаардык борборго жөнөтүшүп, анан ошол жактан айтып, түшүндүрүштү. Үйгө келип, төрт күн соолуп жаттым. "Ушуну менен баары бүткөн турбайбы, эми эмне кылам?" деп эле ыйлай бердим. Эч нерсеге көңүлүм чаппады. Ал кезде жолдошум да Россияга кеткен. Балдарым кичирээк. Эптеп акыл-эсимди жыйып, өзүмдү колго алдым. Экинчи жолу анализ тапшырганы барганда жыйынтык дагы оң болуп чыкты. Ошондо СПИД борбордун коридорунда ыйлап отурсам, орус врач киши жаныма келип себебин сурады. Дароо эле: "Ушундай дартка чалдыктым, эми мындан ары кантип жашайм? Мээме эч нерсе кирбей жатат, эмне кылам?" - деп эле шолоктоп ыйлап жибердим. Ал мени кабинетине ээрчитип барып: "Ыйлаба, бул дарт коркунучтуу эмес. Өзүңдү жоготпогун, жашайсың, жашоого болот, дарылан. Башкысы убагы менен дарысын ич", — деп акыл-насаатын айтып, кайраттандырган. Ал дарыгер да бир жыл мурун каза болуп калды, раматылык. Ошол кишинин насаатын угуп, врачтардын айтканы менен болуп, берген дарысын убагы менен алып, борборго тынбай барып жүрүп бул оору жөнүндө көп маалымат билдим.
— ВИЧ тууралуу көп билген сайын абалыңыз кантти?
— Сиз инфекция жугузуп алгандан кийин да төрөдүңүзбү?
— Негизи биринчи жолдошумдан эки эркек балам бар. Күйөөм каза болуп калган. Андан кийин турмуш жаңырткам. Экинчи жолдошумдан эки кызым бар. Ооруга чалдыкканымды биринчи кызымда билдим. Улуу кызымды төрөп, ал кызым 3-4 ай болуп калганда Россиядан жолдошум келип, бир аз жүрүп кеткен. Ошол маалда боюма бүтүп калган экен. Бирок аны деле билбейм. Кийинчерээк УЗИден билип, алдырайын дегиче эки айдан ашып калыптыр. "Кудайдын жазганы экен" деп тобокелге салып төрөп алдым. Экинчи кызым боюмда барда бардык анализдерди бергеним менен СПИДге тапшырганга акчам жок бара албай калгам. Чындыгында ошол убакта тыйын-тыпырдан абдан кыйналып тургам. Бир күнү эле суу келип Тез жардам чакырдым. Аларга болгонун болгондой айтып берсем, дароо эле дайыма төрөп жүргөн Бишкектеги төрөтканалардын бирине алып барышты. Баары ошол жактан башталбадыбы. Мени кабыл алгылары келбей, кире бериште үч-төрт сааттай отурдум.
— Эмнеге кабыл алышкан жок?
— Сизге бала эмизүүгө да болбосо керек эле. Канттиңиз?
— Ооба, эмизген жокмун. Мында да балага жугуп калышы мүмкүн. Ошондуктан кыздарымды жалаң атайын бөбөктөрдүн сүтү менен чоңойттум. Мында да азап болду. Көкүрөгүмөн сүт ашып-ташып кайтпай, аны таңып, сүт тарттыруучу дары ичтим. Жалаң кайгы, түйшүктөн 75 килограмм салмактан бир айдын ичинде 57 килограммга түштүм. Туугандарым эмнеге эмизбегенимди деп сураганда сүт келбей жатканына шылтап койчумун.
— Дартыңыз тууралуу жок дегенде бир тууган эжелериңизге айттыңыз беле?
— Төрт балаңыз бар экен. Жолдошуңуз ошол бойдон келген жокпу?
— Кыздарымдын атасы Россияга кетип, ошол бойдон кабары жок. Аман-эсен эле жүргөнүн угам, бирок балдарга келип каралашпайт деле. Мен дагы көңүлүм калып калды. Чалбайм, чакырбайм. Өзүм эле балдарымды багып жүрөм.
— Төрт баланы жалгыз багуу оңой эмес го...
— Башыбыздан эмнени гана өткөргөн жокпуз. Кээде кыздарымдын тамагы жок, кургак сүт менен багып калган учур болду. Биздин борбордун дарыгерлери (СПИД боюнча шаардык борбор — ред.) жетекчиси менен атайын акча чогултуп азык-түлүк алып берип жүрүштү. Азыр, кудайга шүгүр, үйдө тигүүчү болуп иштейм. Цехтен эки кишинин жумушун алып келип, кээде эки сутка тынбай иштеген күндөр болот. Көбүнчө күнү-түнү иштеп калам. Ушинтип балдарымды багып жатам. Бул оорудан чөкпөш керек. Пессимист болбой, убагында дарысын ичсең эле кадимкидей жүрө бересиң. Дарыланбаса СПИДге айланып кетет. СПИД — бул ВИЧтин акыркы стадиясы. Инфекция канда көбөйүп кетсе, ал иммунитетти түшүрө берет. Ошондуктан ВИЧ жугузуп алгандарга убагы менен дарыланууга кеңеш берет элем.
— Азыр абалыңыз кандай?
— СПИД боюнча шаардык борборго катталган бейтаптардын арасында кайсы курактагылар басымдуу?
— Ар кандай. Жаш кыз-келиндер, кичинекей балдар, түрмөдөн чыккандар, мамлекеттик кызматта иштеген олуттуу эле адамдар бар. Оору адам тандабайт эмеспи. Жаш келиндердин көбү эле күйөөсүнөн жугузуп алганын айтышат. Кээ бир жолдошу жок кыз-келиндер турмушка чыгып же бирөө менен "кошулуп" коюшу мүмкүн. Негизи аябай жакшы болмоюнча жыныстык катнашка барууга болбойт. Жакында эле биздин борбордо өткөн семинарга орто жаштагы, өтө салабаттуу кийинген орус аял жаңы келиптир. Отуруп алып эле буркурап ыйлап жатты. Ыйласа жанына киши тура албайт. Барып сүйлөшсөм, каяктан жугузганын билбейт экен. Күйөөсү экөө тең барып текшерилсе өзүнөн инфекция чыгып, күйөөсүнүкү таза чыгыптыр. Мен башка эч ким менен "болбосом" кантип жугат деп ыйлайт. Анан мен "бул оору жыныстык катнаш аркылуу эле эмес, кан аркылуу жугат, тиш доктурга, ар кандай салондорго барганда абайлаш керек" деп айттым. Көрдүңүзбү, ВИЧ менен ооруган адамдарды башкалар бузулган же туура эмес жолдо жүргөндөй кабыл алышат. Тиш доктурдан же салондордон да жугузуп алуу толук мүмкүн. Мен ал жактарга барганда "гепатит менен ооруйм, менден кийин аспап-жабдууларыңарды сөз жок тазалагыла" деп айтып, талап кылам.
