Кыргыздын улуттук тамак-ашынын ичинен узакка сакталган, ичкенге жарым-жартылай даяр кылып жасалган бул тамак өзгөчө. Анда төмөндө гүлазыктын күнүмдүк турмуштагы орду, баалуулуктары тууралуу кеп салабыз…
Гүлазык деген эмне?
Жоокерчилик заманда жортуулга чыккан, жүрүшкө аттанган ар эрендин жан баштыгында гүлазыктын бир нече түрү камдалган. Керек жерде жан казандагы кайнап жаткан сууга салып жиберип, курсагын тойгузуп, кубатын толтуруп, дымагын тирилтип, аны даярдаган асыл жарына, энесине же эже-карындашына батасын берген.
Гүлазыктын түрлөрү
Гүлазык дан азыктарынан, сүт азыктарынан жана эт азыктарынан даярдалган болуп бир нече түргө бөлүнөт.
Дан азыктарынан даярдалгандарга: талкан, кошкон май, май талкан, куурулган буудай сыяктууларды кошууга болот.
Сүт азыктарынан курут, кайнатылган курут, кургак кымыз өңдүү гүлазыктарды камдашкан.
Эт азыктарынан даярдалган гүлазыктар жылкы же кийик гүлазык деп бөлүнгөн.
Эт гүлазыктар
Кошумчалай кетчү нерсе элдик билимде "кийиктин эти кырк жылда мумиё болот" деген түшүнүк бар.
Жасалышы
Сүт азыктары (кургак кымыздан башкасы, бул азыкка кенен токтолобуз — ред.) менен дан азыктарынан жасалган гүлазыктарын жасоо ыкмалары аздыр-көптүр түшүнүктүү болгондуктан эт азыктарынан даярдалган гүлазык тууралуу кененирээк айтууну эп көрдүм.
Жылкынын же кийиктин этин нымы кеткиче бакандарга иле туруп, анан абдан майда туурашып, козу кулак же аткулактын үстүнө жайып, көлөкөгө көп күн кургатышкан. Албетте, эт кургагыча чымын-чиркейден сактаган сурп же бөздөн жабуулар жабылган. Арасына сарымсак, согон, тоо пиязды майда туурап кошуп, жалбыз, кийик оту өңдүү чөптөрдүн кургак жалбырактарынын күкүмдөрүн татымал иретинде аралыштырышкан. Тоборсуп кургап калгандан кийин, жаргылчакка тартып, күлмайда талкан кылышкан. Элдик билимде жаргылчакка тартпай оп майда тууралган түрлөрү да бар дешет.
Айрымдар буудай талканды аралаштырып, айрымдар талкан аралаштырбай пайдаланышканын салттуу билимди алып жүрүүчүлөр айтышат. Мындай гүлазыктар атайы тигилген кездеме баштыктарга салынып, баканга илинип, ар бир үйдө көздөй азык катары аяр сакталган.