"Саякбай" тасмасы жөнүндө 7 факты. Эттенген актер, акценттен арылган Элдар

Саякбай фильмин тартуу боюнча кеп 2015-жылы көтөрүлүп, мыкты сценарийге конкурс жарыяланган. Сынакка бир нече эмгектер келип түшкөн. Бирок фильмди тарта турган режиссер Эрнест Абдыжапаров сценарийди өзү жазып, ал жактырылып, быссмылда деп ишти баштаган.

Тасманын режиссер-сценаристи – Эрнест Абдыжапаров, композитору — Муратбек Бегалиев, башкы продюсери — Самат Ибраев. Ошентип баш-аягы эки жылдан кийин аталган тасма көрүүчүлөргө тартууланды. Аны жараткан чыгармачыл топто баш-аягы 100дөй адам иштеди. Алар — актерлор, режиссер, операторлор, редакторлор, массовканын катышуучулары, каскадерлор жана дагы бир топ багыттагы чыгармачыл адамдар. Ал эми тасмага канча каражат жумшалгандыгын кинофильмдин продюсери, "Саякбай" эл аралык фондусунун президенти Самат Ибраев азырынча сыр катары сактап турагандыгын айтты.

Биз тасма тууралуу кызыктуу фактыларды топтоп, окурмандарга сунуш кылууну эп көрдүк.

Кичинекей Үмөт актерлук кылып. Саякбай манасчынын ролун үч адам аткарган. Бала кезин кичинекей манасчы Үмөт Болот уулу, улан курагын каскадер-актер Бактыбек Нурматов, ал эми соңку өмүрүн Марат Жантелиев ойногон. Ал эми байбичеси Бейшекан апанын жаш кезин Рахат Божокоева, кийинки курагын Тынара Абдразаева аткарган. "Саякбай" тасмасына тартыла тургандарды театрлардан сырткары, айыл аралап, элдин, карапайым адамдардын арасынан издешкен. 

Эттендире албай убара болгондо. Алп Саякбайдын ролуна эчен түрдүү актерлор каралып, режиссердун актер Марат Жантелиевге көңүлү ооп туруп алат. Ал бардык тарабынан туура келип, бирок бир гана маселе чыгат. Жантелиев арык экен! Киночулар май айында актерду эттенип келиңиз деп тартуу иштери башталганга чейин узатса, гастролдоп кеткен актер июлда андан да арыктап келет. Айласы кеткен киночулар тез арада аны семиртүүгө киришет. Ошентип, Жантелиевди пансионатка аттандырып, далбастап жатып эки жумада 15 килограмм салмак коштурушат!

Элдарды кантип кыргызча сүйлөтүшкөн. Чыңгыз Айтматовдун ролуна кимди тартууну көп ойлонуп, түйшүк тартышат. Акыры атасын кинотасмада ойноону жазуучунун уулу Элдарга сунуш кылышат. Бирок баарын түйшөлткөнү — Элдардын кыпкыргыз тилдүү тасмада атасындай сүйлөшү эле. Бул багытта редактор, маркум Темир Дүйшөкеевдин эмгеги зор экендигин белгилей кетпесе болбойт. Элдар экөө ар күн ишке келген сымал студиянын эшигин таң атпай аттап, сценарийди колго алып, кофени алдына коюп алып көпкө даярданышат. Сүйлөшүп да, ары-бери басып да, айтор, тынымсыз эмгек кылышат. Мында ар бир тамганын айтылышы, ар бир тыбыштын угулушу маанилүү болгон.

Саякбайдын бүркүтү. Тасмадагы көрүүчүнү кайдыгер калтырбаган учурлар — манасчынын бүркүтү, ошондой эле анын куш менен сүйлөшүүлөрү. Фильмде манасчынын бүркүтүнүн аты — Карачолок. Ал чындыгында Ысык-Көл районунун Бөкөнбаев айылындагы мүнүшкөр Арстанбек Сагынбаевдин Кара бала аттуу бүркүтү.

Тасма кайда тартылган. "Саякбай" Ысык-Көлдүн Тоң районунда, Тоң совхозунда, Ак-Өлөң айылында тартылган. Андан сырткары, көрүүчүлөр бул картина аркылуу Көлдөгү Шатылы, Чүйдөгү Чуңкурчак жайлоосун көрө алат. Ал эми тарыхый окуялар баяндалган Көл жээгиндеги Саякбайдын үйү атайын салынган. Эми ал улуу манасчынын музейине айланды.

Эки инсанды эскерип… Тасманын жаралышына салымын кошкон эки инсан редакторлор Талип Ибраимов менен Темир Дүйшөкеевдин көзү фильм элге толук көрсөтүлүшүнө чейин өтүп кетти. Ибраимов 25-майга караган түнү узакка созулган оорудан улам 76 жашында, ал эми Дүйшөкеев 74 жашында 7-январда ооруп көз жумган. Бул адамдардын "Саякбай" боюнча эмгеги чоң болгондуктан, бул фактыларды эстебей коюу бери дегенде аларды сыйлабастык болот.

"Саякбай" кытайча жана англисче сүйлөп… Учурда кино орус, англис жана кытай тилдерине которулуп бүттү. Ал эми картинадагы жалпы үндөрдү коштоо иштери Кыргызстанда эмес, Россиянын Санкт-Петербург шаарында жогорку профессионалдык студияда үч айга чукул мезгил ичинде жасалган. Тасманы жаратуучулардын айтымында, үндөрдү атайын, Dolby Digital 5.1 санариптин шартында профессионалдык деңгээлде коштоттурган. Бул фильмдин таасирдүүлүгүн арттырып, үндү ар тараптан камсыздап, жогорку деңгээлге көтөрөт. Мындай сапаттагы эмгектер ири кинофестивалдарга тоскоолдукусуз катыша берет.

Фактыларды даярдоого "Саякбай" көркөм фильминин аткаруучу продюсери Сүйүм Сулайманова көмөк көрсөттү.