Өнөр ээси эмне себептен "Таппай жүрөмдү" укканда режиссер өксүп ыйлаганын, эмне үчүн "Гүлдөй жан байке" атка конгондугу жана элден жашырбай турчу сырлары менен бөлүштү.
— Агай, алтымышка жакындап калсаңыз да жүрөгүңүз жаш. Дайыма шайыр жүрөсүз, мүнөзүңүз жайдары, жөнөкөйсүз…
— Сизди бир эле учурда обончу, ырчы, кино жана театрда артист, журналист, улуттук оюндардагы көк бөрүнүн баяндамачасы катары да билебиз. Бул өнөрлөрдүн кайсынысы сизге жакын сезилет?
— Негизги кесибим боюнча актермун. Ташкенттеги театралдык институттун театр жана кино актеру бөлүмүн бүтүргөндөн кийин академиялык кыргыз драма театрында он жылдан ашык иштедим. Өтө бир сүйүнүп эстегеним мыкты режиссерлор менен иштешип, мен-мен деген драматургдардын чыгармасында ойноп калдым. Залкар адамдардын таланты чыгармачылык жолумдун калыптанышына өтө чоң таасир калтырды.
— Ырчы, обончу катары басып өткөн жолуңуз да бизди кызыктырат?
— Азыркы Мукаш Абдраев атындагы окуу жайда беш жыл билим алгам. Ошол жактан нотаны таанып, инструмент эмне экенин билип ырчылык көрөңгө пайда болду. Ыраматылык апам "ушул үйрөнсүн, келечегине бир пайдасы тийсин" деп тагдыр жолумду буруптур. Бул менин бактым болду. Ошондуктан түпкүрүмдө музыкага болгон жакындык ырчылыкка жетеледи окшойт. Студенттик күндөрү Ташкентте гитара көтөрүп алып эле группанын арасында күнү-түнү ырдап жүрчүбүз. Чыныгы чыгармачылык театрда иштеп жүргөндө калыптанды. Бир чындыкты айта кетейин. Биздин режиссерлор ырдаганга уруксат бербей "концерттерге катышпагыла, силер деген профессионалдуу актерсуңар, оюңар бир гана сахнада болсун" деп турушчу.
— Бирок сиз ошого карабай ырчылыкка бет алдыңыз. Кандайча?
— Сизди кайгы-муң ырларынын рыцары деп айтып коюшат эмеспи. Жеке оюнуз кандай? Эмне себептен сизден шаңдуу ырлар жаралган эмес?
— Арзуу, арман, сүйүүнүн, кайгы-муң ырларынын рыцары деп жүрүшөт. Кээде чыгармачыл адамдарды мындай сөздөр дал келгенсип ээрчип калат экен. Мен эфирге чыкканда ошол убактагы режиссерлор Искен Рыскулов, Мелис Шаршембаевдердин спектаклиндеги башкы каармандардын ролун ойноп калдым. "Тема" деп коебуз, анда бир спектаклдин өзөгүн түзгөн каармандын ички дүйнөсүн коштой турган обондун кайрыктары керек болуп калышы мүмкүн. Маселен "Кош жылдыз" эмнеден жаралды дешиңиз мүмкүн. Режиссер Мелис Шаршембаев Мырза Гапаровдун "Биздин үйдүн Карлсону" спектаклинде алоолонгон сүйүүнүн жолу менен келип, айрылыш жолго түшкөн эки адамдын тагдыры бар болчу. Ошого обон жазып көрчү деди. Сөздөрүн издеп отуруп Сооронбай Жусуевдин сөзү төп келди. Ырдап берсем аябай жактырды. Анан оркестрге салып спектаклге колдонуп, Жамал Сейдакматова, Имаш Эшимбеков деген эки актер ойноп чыкты. Бул ырдын тарыхы жакшы болду. Андан кийин "Шантель" тобу, Эрмек Мойдунов, мен Жылдыз Тутуева менен ырдап чыктым. Төлөмүш Океевдин "Сүйүү закымы" фильминде ушул ырдын мотиви кетип турат. Бул жерде сагыныч, арман, айрылышуу, кусалык, өкүнүү — деги койчу бардыгы бар.
— Агай сөзгө улай эле жүрөк сыздаткан "Таппай жүрөм" ырынын тарыхын айта кетсеңиз?
— Сиз анда атайын ыр жаздырбай эле аткарыла турчу ролдорго карап ырдайсыз десем жаңылышпаймбы?
— Ооба. Анткени жан дүйнөм менен лирикага жакынмын. Обон жазаарда сөздөрдү таап, алар аркылуу образдарды издейм. Мисалы сизди көрүп тагдырыңызды өз фантазияма салып ыр дүйнөсүнө кирем. Ошону менен анан кайгылуу кайрыктар жаралып кетет. Көбүнчө ички сезимдерди кытыгылагым келет. Шаттуу ырларды жазганга аракет кылдым, бирок болгон жок.
— Жашооңузда сүйүү, кайгы-муң көбүрөөк болгон десек жаңылышпайбызбы? Анткени ырчынын ырлары деле тагдырына үндөш болот экен?
— Сурооңузду түшүндүм. Албетте, ар бир адамдын ички сезими болот. Алгач эле бир нерсени ачык айтып алайын. Тогузунчу класстан баштап сүйлөшкөн классташым менен кырк жылдан бери жашап келе жатам. Турмушта өйдө-төмөн нерселер, тартыш, ызы-чуулар болду. Акыры бири-бирибизди кечириштик. Көбүнчө ал мени кечирип, көтөрмөлөп, аяды. Мүдүрүлсөм тиземди сүртүп келинчегим Сүйүн ушул кезге чейин келе жатат. Мага көп жерден чыдады, көтөрдү, бул — чындык. Ал эми ортодо жылт эткен эркектик сезимдер менен оңго-солго адашып кеткен учурлар болду. Аны мен жашырбайм. Эл мени билет. Жалындаган отуз жаш, күйүп турган кырк жаш, элүү жаштагы убактың болот экен. Кээде назарың түшкөн убакта ыр чыгарып жиберген учурлар кездешет. Токсонунчу жылдары Мурат Мамбетовдун сценарийи боюнча "Аян" деген көркөм фильм тартканбыз. Ошондо башкы ролго Маржан аттуу казак кыз келип, мен жактырып калгам. Бирок ал кыз тартуу иштери аяктаганда кетти. Мен ошол боюнча аны көргөн жокмун. Анан кыйналып кеткенде "01-02-03 алло мен, мен өрттөнүп барам, мен күйүп барам" деген ыр жаралган.
— Сиздин аткарууңуздагы "Гүлдөй жандын" тарыхы тууралуу да кеп кылсак?
— Бул ыр Жумамүдүн Шералиевдин обону, Эгемберди Эрматовдун "Кулмырза менен Аксаткын" спектаклиндеги ыр. 1989-жылдары Нарын театрына тойго карата репетицияда экиге бөлүнүп алып эле ырдап калышты. Анан кайрыктары жагып калып обонун эске тутуп калайын деп режиссерго дагы бир жолу репетиция кылуусун сурандым. Борборго келгенде сөздөрүн башка актрисага жаздырып аккордеон, гитара, шалдырактардын коштоосунда шарак эте чыктык. Оо андан кийин менин атым "Гүлдөй жан" болду. Ал кезде "Туңгуч" театры жаңы уюшулган эле. Айылдарга концерт коюп барганда кичинекей балдар "Гүлдөй жан байке келатат" дешчү.
— Туңгуч театрында 2008-жылдарга чейин эмгектендиңиз. Ордуңуздарды жаштарга бошотуп берели деген ой менен көп чыкпай калдыңыздарбы?
— Көлдө алма багым бар деп айтып каласыз. Ал эмне бизнеспи?
— Мындай экен да Гүлдана. Мен тамаша-чыны менен айтканда эл кол чаап койсо эле кыйратып жатам деп жүрө бериптирмин. Бир убакта аркамды карасам эч нерсе жок экен. Ырдаган убак дагы, тамада болгон убакыт дагы бүтөт, алып баруучулук мезгилде үнүң дагы карыйт. Бул мыйзам ченемдүү көрүнүш. Мындан он жыл мурун келинчегим өзүбүздүн жерден он гектар жер алып койдум дегенден "жерди эмне кыласың?" деп урушкам. Кийин кайра "ай сен жакшы аял турбайсыңбы, мен ойлондум, баягы жерге алма тикпейлиби" дедим. Барып айланасын курчатып алма, өрүк, алмурут, шабдаалы, Аксыдагы досторум кайнаалы, баткен өрүктөрүн тигип, ичине помидор, бадыраң, кызылча, дарбыздан бери өстүрбөдүкпү. Топуракты тытып келинчегим экөөбүз болгон күчтүн баарын жумшадык. Элдин баары суктанды. Буюрса жетинчи жылга кетти. Кичүү балам Аргенге бүт баарын өткөрүп бердим. Ортодо алма бак менен жүрүп беш жыл чыгармачылыгым токтоп калды, кайрадан киришейин деп ушул жылдын январынан баштап жаңы обондорду жазып, чоң ырларды иштеп эфирге бергем.
