Уюлдук телефондорду каттоого коюу боюнча мыйзам долбоорунун жобосу аталган мекеме тарабынан даярдалып, министрлер кабинетинин сайтына жайгаштырылган. Учурда документ коомдук талкууда турат.
— Эшмамбет Аматович, бул жобону сунуштоого эмне себеп болду?
— Уюлдук аппараттарды каттоо боюнча Жогорку Кеңеш былтыр эле мыйзам кабыл алган. Биз ошонун негизинде жобону иштеп чыгып, учурда коомдун талкуусуна койдук. Башка мамлекеттерде, мисалы, Түркия, Арменияда бул мыйзам иштеп жатат. Ошолордун тажрыйбасына таянуу менен биз дагы өлкө аймагына мындай мыйзамды колдонууга киргизели деп чечтик. Биринчи максатыбыз контрабандалык жол менен кирип жаткан мобилдик байланыш каражаттарына бөгөт коюу жана телефон уурулукту жок кылуу.
— Каттоо кандайча жүрөт?
— Мисалы, Түркияда бир телефонду каттоого коюу үчүн 2000 сомдой каражат төлөш керек. Биздеги баа саясаты, эрежелери кандай болот?
— Эч кандай деле катаал эрежелер, чектөөлөр болбойт. Учурда өлкө аймагында 7 миллиондон ашуун телефон аппараттары колдонулууда. Бул айрым адамдар эки-үчтөн аппарат көтөрүп жүргөнүнөн кабар берет. Ким канча кааласа ошончо аппарат колдоно берсе болот, болгону бардыгы мамлекеттик каттоодон өтүшү шарт. Ал эми каттоо баасын биз учурда 100 сом деп жатабыз.
— Бул мыйзам жаңы сатылып келип жаткан аппараттарга гана тиешелүүбү же колдонулуп жаткан смартфондор да каттоодон өтөбү? Ал эми интернет кармабаган баскычтуу телефондорчу?
— Ооба, мыйзам ишке кирсе өлкө аймагындагы бардык байланыш аппараттары, телефон, смартфон, планшет айтор, сим-карта салынып иштетиле турган каражаттардын баары мамлекет тарабынан катталат. Ошол эле интернети жок аппарат болсо да, IMEI-код алуусу зарыл.
— Жарандарыбыз өзү сайт аркылуу каттатып алса болот дедиңиз, мындай учурда аймактардагы интернет колдонбогон абоненттер кантет?
— Аймактар үчүн да шарттарды түзөбүз. Учурда республикадагы үч уюлдук байланыш компаниялары менен сүйлөшүүлөр жүрүп жатат. Алардын аймактардагы кадимки эле сим-карта сатып, баланска каражат толтурган жайларга бул ишти да жүктөйлү деп турабыз. Ошол жерде отурган кызматкерлер, кайрылган жарандардын телефондорун каттоодон өткөрүп берет.
— Коопсуздук маселеси кандай каралууда? Дегеним, интернетти жакшы билген жарандар каттатпоонун башка да жолдорун таап алышы мүмкүн да.
— Техникалык мүмкүнчүлүктөр деп калдыңыз, мыйзам долбоорун ишке ашырууга бул жаатта даярдыгыңыздар кандай? Каражат маселесине токтолсоңуз.
— Бүгүнкү күндө бюджеттен бул мыйзам долбоорун ишке ашырууга атайын каражат бөлүнгөн. Биз тиешелүү техникалык жабдуулар менен толук камсыздалып бүттүк. Буюрса, учурда коомдук талкууда турат, андан соң түшкөн ар кыл сунуштарды карап чыгып, мыйзамга туура келгендерин алып, алымча-кошумчасын киргизип жыл аягы менен өкмөткө сунуштайбыз деп турабыз. Премьер-министр долбоорго кол койгон соң биз аны ишке ашыруу боюнча аракеттерибизди баштайбыз. Кийинки жылдан баштап жарандарыбыздын телефондорун каттоого ала баштайбыз десек болот.
— Мыйзам ишке кирген соң, анын тартиптери кандай болот? Жарандар канча убакытта каттоого коюуга милдеттендирилет?
— Жаңы кирген мыйзам боюнча колдонуучу телефонун 30 күндүн ичинде каттоого койбосо анын байланышы өчөт. Бирок, мыйзам дароо эле мындай тартипте иштеп баштабайт. Анткени, өзүңүздөр жакшы билесиздер, бизде буга чейин контрабандалык жол менен кирген байланыш аппараттары абдан көп. Аларды жарандарыбыз колдонуп жатышат. Муну эске алуу менен биз алгачкы бир жыл ичинде катталбаган телефондорду өчүрбөйбүз.
— Демек, келерки жылдан тарта кардар телефон сатып алууда эмнелерге көңүл бурушу керек анан мыйзамды шылтоолоп смартфондордун баасы көтөрүлүп кетпейби?
