"Жыгачтын жумшагын курт жейт, адамдын жумшагын адам жейт" деп кашкайган чындыкты айтышкан. Адам баласы ушундайбыз, алсыздарга кыйын болууга машпыз. Достордун арасында, окууда же жумушта болобу, эгер бирөө бир аз эле бош болсо, аны артка түртө салабыз. Менимче, үй-бүлөдө деле ушундай, аял таяк жесе да унчукпаса, күйөөсү урганын токтотпойт. Эгер бир кишини урууга алың жетпегенин аңдасаң, аны менен урушпай жай сүйлөшүүнүн амалын издейсиң да.
Менин оюмча, аялын алсыз эрекектер урушу мүмкүн. Жубайынын көңүлүн алгысы келбейт, бардык маселени муштум менен чечүүгө өтөт. Дагы бир мисал, көчөдө бараткан жигитти сабап койсоң, кайра ал достору менен келип бетиңди талкалап кетерин же түрмө азабына салып, акчаңды очойто аларын билесиң, мындан улам ал канча жиниңе тийсе дагы унчукпайсың.
Кечээ тараган видеодон аялдын артында таянар тоосу болуп бере турган адамдары жок экенин түшүндүм. Сурап алары болбогондон кийин эркек мыкаачылык кылуудан да кайра тартпай калган өңдүү. Адам канчалык өзүн жоготуп же жини келип турса дагы кесепетин ойлойт. Жөнөкөй эле мисал, мен курактуу жигиттер мас болгондо досторунун арасында тополоң салып, калжактап айланы кетирет. Бирок үйүнө келгенде түптүз басып эле ата-энесине көрүнбөй кирип кеткенге шашат.
Бул бир эле көрүнүш, ошол киши өлүм жазасына тартылса дагы маселе чечилип кетпейт. "Аялдардын укугу" деп көчөгө кыйкырып чыгуудан да натыйжа болбойт.
Мен үй-бүлөлүү эмесмин, турмуштун ачуу-таттуусун жон терим менен сезе элекмин. Ошентсе да көргөн-билгендериме таянып ой-туюмдарымды айтууну эп көрдүм.
Эркек досторума кайрыларым, карындашыңарга көңүл бургула, ачык сүйлөшкүлө. "Тиги менен жүрбө, бул жакка баспа" деп үйдө камап, ар бир кадамына тыюу сала бербегиле. Адамды эч качан күч менен кармап тура албайсың. Андан көрө аң-сезимин ойготуп, дүйнө таанымын кеңейтип, жашоодогу ак-караны айрый билишине жардам бергиле.
Менин эки карындашым бар, бири былтыр турмушка чыкты, кичүүсү 2-класста окуйт. Улуу карындашым менен баарын ачык сүйлөшөм. Ким менен мамиле куруп жатканы тууралуу да ачык эле айтып берчү. Ага кеп-кеңешимди айтам. Себеби өткөөл курактагы кыздарга кооз сүйлөгөндөр эле идеалдуу көрүнүп, чыныгы жүзүн биле албай калышат. "Жигиттер менен сүйлөшпө" деп чек койгон эмесмин. Артынан чуркагандарды көрсөтсө, ал кандай адам, максаты эмне, баарын териштирип көрүп өзүмдүн оюмду айтар элем. Баары эле сүйүүнүн отуна малынгысы келет, аны чектеп коё албайсың. Ошондуктан мен карындашымдын өзүнө татыктуу адамды тандашына жардам бергем.
"Токчулук эркекти, жокчулук аялды бузат" деген сөз бар. Ошондуктан студент карындашыңарга жактырган көйнөгүн алып берип же жөн эле керегиңе жарат деп 1000-2000 сом берип койгон жакшы. Эгер сен кош көңүл болуп, кайдыгер мамиле жасап, баскан-турганын гана тескеп, ичинде эмне болуп жатканын билүүгө кызыкпасаң, сырын башка эркекке айтат. Анан башында айткандай "адамдын жумшагын адам жейт" болуп, кызды канчалык сүйүп турса дагы "артында таянар тоосу жок, эмне кылып алмак эле" деп орой мамиле менен башкарууга өтүшү мүмкүн.
Кээ бир үй-бүлөлөр кызы мектепти бүтөрү менен күйөөгө бергенге шашат. "Жүрө берсе жаман жолго түшүп кетпесин, кой, аманатын тапшырайын" дейт. Эмне үчүн алар жоопкерчиликтен качат? Эмнеге кызына үйдөн татыктуу тарбия берип, окутуп, бир кесипке үйрөтүп, коопсуздугун камсыздап бергиси келбейт? Айылда жүргөн баёо кыздар шаарга келгенден кийин эки жылда өзгөрөт. Жашоого башкача карап, адамдын ким экенин аз да болсо аңдап калат. Менимче, өз үйүнөн жакшы тарбия алган кыз шаарга келсе деле жаман жолго түшпөйт. Ар бир кадамы чектелип, коркуу менен чоңойгон кыз эркиндикке чыкканда өзүн жоготуп коюшу мүмкүн.
Эгер кызыңыздын кор болуп жашашын каалабасаңыз, билим алышына, дүйнө таанымынын кеңейишине шарт түзүп бериңиз. Кызыңызды өз алдынча болгонго, оюн ачык айтканга үйрөтүңүз. Ошондо гана кечээгидей окуялар азаят деген ойдомун.
"Бирөөнүн үй-бүлөсүнө киришпе" деген стереотип бар. Карындашың күйөөсү менен жаңжалдашса, ачуу үстүндө бир окуя болсо өз ара чечип алсын деген жакшы. Эгер катуу сабап жатса, анда киришиш керек деп эле айтам. Унчукпасаң дагы кайталанышы мүмкүн.
Ошол эле учурда эркектерге да жакшы тарбия берип, ыймандуу, нысаптуу, билимдүү кылып чоңойтуш керек. Караңгы болуп калса мурдунан алысты көрө албай, ар кандай иштерди жасай берет. Жеке эле өзүмдү айтайын, окуп, иштеп ар кандай адамдар менен пикир алышып, улуулардын кеп-кеңешин уккан сайын күндөн-күнгө жашоого болгон көз карашым өзгөрүүдө.
Соңунда эки сөз менен оюмду жыйынтыктайын.
Ата-энелер, бизге окшогон уул-кызыңарга татыктуу тарбия берип, билим алуусуна шарт түзүп бериңиздерчи. Өлкөдө билим берүүнүн деңгээли төмөн, мамлекеттен ушуга көңүл бурууну сурайм.
Акылы тунук асылзаадалар, кечээки окуяга муңайып, үмүт шамын өчүрбөңүздөр. Силерге тоодой бакыт тартуулай алчу жигиттер түгөнгөн жок, БИЗ БАРБЫЗ!
