Согуш талаасынан кайтпай калган драматургдун 110 жылдыгына карата Sputnik Кыргызстан агенттиги анын өмүрү жана чыгармачылыгындагы кызыктуу фактыларды сунуштайт.
Үркүн, жетимчилик... Акын, драматург Жусуп Турусбеков 1910-жылы 23-декабрда Ысык-Көл облусунун Тоң районундагы Көк-Сай айылында жарык дүйнөгө келген. Алты жашында Үркүн чыгып ата-энеси менен Кытайдын Ак-Суу аймагындагы Үч-Турпанга чейин жетип, чүрпө башынан оор күндөрдү өткөргөн. Эки жылдан соң кайра өз мекенине кайтып келгенден кийин ооруп жүргөн атасы менен энесинен ажырап, балалыгы жокчулук, жетимчилик менен коштолуп, тууган-туушкандарында күн көргөн.
20 жаштан өткөндө театрдын директору болуп... 18 жашка толгондо жаш жигит Фрунзеге окуганы сапар алып, борбордо адабият-маданий чөйрөгө аралашып, "Эркин Тоо" гезитинин редакциясында иштеп калган. 1930-жылдары Россиянын Тверь шаарында билим алган. Окуусун бүтүп 22-24 жашында "Кызыл Кыргызстан", "Ленинчил жаш" гезиттеринде, Кыргызстан мамлекеттик басмасында редактор, Жазуучулар союзунун жетекчисинин кеңешчиси, Кыргыз мамлекеттик драма театрында директор болуп иштеген. Ошол эле маалда жазуучу өзүнүн кызматы менен чыгармачылыгын эриш-аркак алып кеткен. Ал жылдары "Жусуптун ырлары" (1932), "Шайыр жаштар" (1933), "Тандалмалар" (1935), кийинчерээк "Мекен" (1939) деген поэтикалык жыйнактары окурмандарга сунушталган. Замандаштары аны чыгармаларды жаңы стилде жараткан акын катары эсептешкен. Котормочулук менен да алектенип Пушкиндин "Таш коногун", Гейненин жана башкалардын ырларын кыргызчалаган.
Москвада көргөзүлгөн драма. Турусбековдун эмгектеринин ичинен кыргыздын башынан өткөн 1916-жылдагы көтөрүлүш, бөтөн жердеги элдин турмушун баяндаган "Ажал ордунда" драмасы өзгөчө орунду ээлейт. Автор ал тарыхый окуянын катышуучусу болгондуктан да эмгек мыкты жазылган. Чыгарма театрларда коюлуп, кийин музыкалык драмага айланып 1939-жылы Москвада өткөн кыргыз искусствосунун декадасына коюлуп, узак жылдар бою сахнадан түшкөн эмес. Мындан сырткары, аталган ири маданий иш-чарада "Семетей" эпосунун негизинде "Айчүрөк" операсы көрүүчүлөргө сунушталган. Аны Жусуп Турусбеков, Кубанычбек Маликов жана Жоомарт Бөкөнбаев үчөө жаратып, музыкасын Абдылас Малдыбаев, Виктор Власов, Владимир Фере жазган.
Эки уул, бир кыздын атасы. Жазуучунун жеке жашоосу жөнүндө сөз кылсак, ал борбор калаадагы педагогикалык техникумдун бүтүрүүчүсү Күлсүн Молдахматова менен үй-бүлө курган. Жубайлар эки уул, бир кызды тарбиялап чоңойткон, эркек балдары жаштайынан эле чарчап калган. Ал эми тун кызы Лиля кыз-келиндер арасында алгачкы кыргыз режиссерлордун бири болуп, бир топ даректүү тасмаларды тарткан.
