Расмий маалыматтар боюнча Кыргыстанда 13 миңге жакын чет элдик студент окуйт. Алардын арасында коңшу өлкөлөрдөн баштап алыскы Африкадан келгендер да бар. Sputnik Кыргызстан студенттер күнүнө карата Кыргызстанда билим алган угандалык Николас Кайемба, түркиялык Күбра Эрбайракчы жана тажикстандык Шодмонбек Хазратов менен нукура кыргыз тилинде баарлашты.
— Алгач өзүңүздөрдү тааныштыра кетсеңиздер?
Шодмонбек Хазратов: — Мен Тажикстандын Кургантеппа шаарынан келгем. Өзүм 21 жаштамын. "Манас" университенинин Эл аралык мамилелер факультетинде 3-курста окуйм. Кыргызстанга 2014-жылы келгем. Өз алдымча эле келип, бул жакта университетке сынактан өтүп окуп калдым.
Күбра Эрбайракчы: Мен Түркиянын Бурса шаарынан болом. 21 жаштамын. "Манас" университетинде журналистика бөлүмүндө окуйм.
Николас Кайемба: Мен Чыгыш Африкада жайгашкан Уганда өлкөсүнөн болом. Кыргызстанга 2014-жылы келдим. Угандага кыргызстандык мугалимдер барган болчу. Алар бизге Кыргызстанды таанытып, өлкө тууралуу айтып беришкен. Алардан уккан соң бул жакта окуюн деген максат пайда болду. Азыр "Ататүрк-Алатоо" университетинде англис тили жана адабияты бөлүмүндө 4-курста окуйм.
— Николас, сиз мугалимдер айтканга чейин Кыргызстан деген өлкө бар экенин билчү белеңиз?
— Кыргызстан жөнүндө эч нерсе билбейт элем. Мугалимдерден биринчи жолу уктум. Бирок Пакистан, Афганистан сыяктуу өлкө болсо керек деп ойлогом. Коркуу сезими пайда болгон. Келгенден кийин аябай башкача өлкө экендигин, адамдарынын да жакшы экендигин көрдүм. Мага Кыргызстан жакты.
— Күбра, сиз Кыргызстан жөнүндө кимден уктуңуз? Эмне үчүн бул жакта билим алайын деп чечтиңиз?
— Мен да Кыргызстан деген өлкө бар экендигин башында билчү эмесмин. Интернеттен "Манас" университети тууралуу окуп жатып Кыргызстн тууралуу билдим. Башында кооптонуу болду. Анан Кыргызстанда окуйм деген оюмду ата-энем да колдошту. Ошентип келип калдым.
— Биринчи кегенде өлкө тууралуу кандай ойлор пайда болду?
Эрбайракчы: — Чынын айтсам, жакшы өлкө катары көрүнгөн жок. Келгенден кийин кандай өлкөгө келип калдым деп бир жума ыйлагам. Себеби, аэропортко келээрим менен эле милицияга туш келдим. Ушундай жаман көздөрү менен карашты дейсиз, жүрөгүм түшүп калды. Анан шаардагы үйлөрдүн, көчөлөрдүн башкача болгондугу жага берген жок. Түркияга эч нерсеси менен окшободу. Бирок азыр аябай жакшы көз караштамын. Бул жактан кетким келбейт.
— Үчөөңүздөрдүн тең кыргыз тилиңер аябай жакшы экен. Күбра, негизи эле түркчө менен кыргызчаны окшош тил катары билебиз да. Сизге кыргызчаны үйрөнүү оңой болсо керек?
— Ооба, мен кыргызчаны 3-4 айда эле үйрөнүп алдым. Университетте атайын даярдоо курсунда окудум. Анткени сабактарды кыргызча өтөбүз. Тилди жакшылап үйрөнөйүн деп кыргызча китептерди көп окудум. Айрыкча, Чыңгыз Айтматов жана Алыкул Осмоновдун китептерин. Аларды окуп жатып кыргыздарда кандай гана сонун курч сөздөр бар экендигин көрдүм. Кыргыз адабияты жакшы экен. Айтматовдун "Ак кемеси" аябай жакты.
— Шодмонбек, айтсаңыз тажикче менен кыргызчанын окшоштугу барбы?
— Кыргыз тили түрк, ал эми тажик тили фарсиге киргендиктен эки тилдин айырмасы өтө чоң. Бирок окшоштугу жок десем туура эмес болот. Мисалы, түрк тилине фарсчадан жана араб тилинен өткөн сөздөр бар. Китеп, дептер сыяктуу. Ошого окшогон сөздөрдү биринчи үйрөндүм.
— Бирок сиз кыргызчаны суудай сүйлөйт экенсиз?
— Мага мындай сөздү көп айтышат. Бардык эле чет элдик студент катары алгач кыргызчаны үйрөнүп баштаганда кыйынчылыктар болгон. Бирок мага да университеттеги даярдык курсунун жардамы тийди. Тилди тилден үйрөнөсүң деп айтышат эмеспи. Жакын досторду тапкандан кийин кыргызча көбүрөөк сүйлөшүп жатып үйрөнүп кеттим.
— Николас, сиз үчүн кыргызчаны үйрөнүү кыйын болгондур?
— Туура, эне тилим менен кыргызчанын арасында чоң айырма бар. Ошондуктан үйрөнүү аябай кыйын болду. Бирок буга чейин түрк тилин бир аз билгендиктен, аз да болсо ошол жардам берди. Анан бизде да араб тилинен келген сөздөр бар. Ошол сөздөр окшош экен. Биз да китеп, сандык, анан "сахар" деген сөздөрдү колдонобуз. Бирок баары бир мен үчүн кыргыз тили аябай оор тил болду. Себеби, айтууга кыйын болгон узун сөздөр бар экен. Бирок аракет кылып жатабыз.
— Кыргызстанга алгачкы кадамыңызды таштаганда кандай сезимдер болду эле?
— Шодмонбек, Кыргызстан менен Тажикстан окшошпу?
— Окшош десек болот. Себеби, бири-бирибиз менен аралашып эле жашаган элбиз. Менин апам Оштун Кара-Суу шаарынан болот. Ал жакта 9-класска чейин окуп, анан ала качуу деген салттан улам Тажикстанга кетиптир. Апамды ошол убакта кыргыз туугандар бир-эки жолу ала качканга аракет кылышкан экен. Мындан улам туугандар апамы Тажикстанга жөнөтүшкөн. Кыргызстан тууралуу апамдан көп укчумун. Өзүм АКШда окуп жүргөндө кыргыздар менен таанышып калгам. Ошондон улам жаңы келе жатканда коркуу сезими көп болгон эмес. Себеби, аэропортто таксисттер тосуп алып унаасына чейин алып бараарын билчүмүн.
— Көп жылдан бери Кыргызстанда жүрөт экенсиздер. Кыргызстан жана кыргызстандыктар эмнеси менен жагып, эмнеси менен жаккан жок?
Шодмонбек: — Кыргызстан дегенде оюма кооз табият келет. Тоодогу арчаларды өмүрүмдө биринчи жолу Кыргызстанда көрдүм. Мага аябай сонун таасир калтырды. Көп улуттуу өлкө экендиги жагат. Себеби, көптөгөн улут менен сүйлөшүп жүрүп, дүйнөгө болгон көз карашыбыз өзгөрдү. Бир тил билсең бир адамсың да. Бул жакта башка тилдерди үйрөнүү мүмүкүнчүлүгү да пайда болду. Анан эми ар бир эле өлкөдө терс көрүнүштөр болот. Көчөдө баратсаң балдар токтотуп тийишишет. Бирок, бул ар бир өлкөдө болгон нерсе. Ал эми жеке өзүмө кыргызстандыктардын башка улуттарга окшогусу келип чачтарын боёткону жага бербейт.
