Ошол эле учурда мунайдын баасы төмөндөп, Brent маркасындагы күйүүчү заттын бир барели 2 пайызга, тагыраак айтканда, 46,39 долларга чейин арзандады. Күйүүчү-майлоочу майлардын баасы дагы түшө берсе, аны экспорттогон өлкөлөрдүн улуттук валютасы да кунун жоготот. Ал эми алардын катарына Казакстан менен Россия да кирет. Андай шартта КРдин улуттук валютасы өз ордун сактап калар-калбасын эксперттер калчап көрүштү.
БГУнун менеджмент жана социалдык-маалымат технологиялар кафедрасынын башчысы, экономика илимдеринин кандидаты Кеңешбек Алимбеков
Россия менен Казакстандагыдай девальвация бизде болбойт. А түгүл, көмүр суутегинин баасы төмөндөшү Кыргызстан үчүн пайдалуу да болушу ыктымал, себеби мунай менен газ бизге арзанга түшөт.
Сомдун курсу долларга карата 70тин чегинде калат деп ойлойм. Доллардан арылуу аракеттеринен кийин америкалык валюта 10 сомго түшкөн. Мындан тышкары, жайында Кыргызстанга көп туристтер келип, алар менен кошо доллар да келген. Улуттук банк 175 миллион доллар сатып алганга жетишти. Эми кайсы бир кокустук болуп кетсе, сомду колдоо үчүн анын мүмкүнчүлүгү жетишерлик. Башкы банк курстун кескин өзгөрүшүнө жол бербейт.
Экономикалык эксперт Нургүл Акимова
Чет элдик инвесторлор ассоциациясынын директору Искендер Шаршеев
Жакынкы арада АКШ компаниялары рублдун кунун түшүрүү жөнүндө токтомго кол коюшат. Кыязы, алар санкцияларды күчөтүп, рынокко чоң көлөмдөгү мунайды чыгарганы турат. Ошонун натыйжасында орус валютасы кунун жоготот деп болжолдоого болот.
Даректүү интервенциялар сомду азыркы абалында сактай алат, бирок сом күчтүү болуп турган шартта рубль менен теңгенин девальвациясы биздин экспортчуларга пайда алып келбейт. Ата мекендик ишкердикке көмөк кылып, сомдун куну жай, салмактуу түшүшүн камсыз кылыш керек деп ойлойм. Башкысы, кескин өзгөрүштөргө жол бербөө зарыл.
Профессор Айылчы Сарыбаев
Бул экспортчуларга катуу залака алып келет, бирок алар бизде аз гана санда, ал эми калганыбыз алты миллионбуз. Бизде жумушсуздар, жакырлар бар. Албетте, валюталык рынокту ишкерлер жабыркабагыдай жөнгө салыш керек, бирок калктын кызыкчылыктарын да эсепке алган туура.
Көз карандысыз экономист Кубат Рахимов
Кыязы, азырынча сом учурдагы деңгээлинде кармалып турат. Жаман айтпай жакшы жок дейт, бирок ЕАЭБ өлкөлөрүнүн валюталары баарыбир кунун кескин жоготуп, анын артынан биздики да түшөт. Эгер азыркы насыя ээлери мамлекеттик карыз боюнча жол берилчү чекти көтөрүүгө (ИДӨдөн 60 пайыз) уруксат бербесе, техникалык дефолтко чейинки чараларды көрүүгө туура келет. Башкача айтканда, биз карыздарды төлөөнү токтотобуз.
Алдын алуучу реформалар жүргүзүлбөсө, бизге чын эле ЕАЭБ боюнча өнөктөштөрдө түзүлгөн кырдаалдан да жаман болушу мүмкүн: эгер мунай, газ жана металлдар кокус дароо түшүп кете турган болсо, алар азык-түлүк жагынан ишеничтүү абалда. Россия азыр дүйнө боюнча буудай сатуучу өлкөлөрдүн эң алдында турат. Казакстан ун сатуучу алдыңкы үч өлкөнүн катарына кирет, себеби ал жакта буудайдын жакшы сорттору өстүрүлөт; Италиянын көпчүлүк пиццериялары казак уну менен иштейт экен.
Биздин болсо абалыбызды жеңилдете турган андай сарамжалыбыз жок: а түгүл, Кумтөр 2026-жылдан тарта өз кирешелүүлүгүн жоготот. Андыктан, бир жагынан, экономикадагы реформаларды тездетип, алыбызга жараша жашап, экинчи жагынан, органикалык айыл чарбасы болобу же туризмби, айтор, бир жактуу тармактар менен алдыга жылууга туура келет. Бул үчүн ички инвесторлор менен тил табыша билүү керек болот. Сырттан акча сурабаш үчүн, өз каражатыбыз менен артыкчылыктуу тармактарды көтөрүүгө мүмкүнчүлүк берүү кажет. Ошондо гана валюталык олку-солкулар биз үчүн коркунучтуу болбойт.
