Ырчы жайлоодо өткөн балалыгы, "Сармерден" долбооруна келип калган таржымалы, шайыр жеңелердин өзгөчөлүгү жана чайкана кыдырып ырдап жүргөн кези тууралуу кеп кылды.
— Көпчүлүк сизди эрке бала катары жакшы тааныса керек. "Кыз-Жигит Сармерден" долбоорун алып баруу шыбагасы кандайча буюрду эле?
— Бул долбоорго жаңы жашоо, өмүр берип, калдайган калктын алдында укмуш берүү болуп чыгышына Сагын Ниязалиеванын салымы чоң. Сагын эже долбоорду жаратып, жасаардын алдында алып баруучуларынан бери элестетип, Гүлзат Батырканова экөөбүздү болжолдоп жүрүптүр.
Биринчи берүүгө маданият, адабияттын дөө-шаалары, журт жакшылары, заманыбыздын залкарлары келди. Аларды тааныштырарда кыйналып "эми улуу адамдардын атынан кантип чакырам" деп айбыгып да жүрдүм.
— "Сармерденге" чейин "Теңир-Тоо" тобунда ырдачусуз да?
— "Теңир-Тоо" тобу менен азыр деле ырдайбыз. Топтун мүчөлөрү менен мектепте окуп жүргөндө эле кароо-сынактарга катышып ырдап жүрчүбүз. Кийин Калый Молдобасанов атындагы улуттук консерваторияга тапшырып, кайра эле санаалаш, табакташ болуп калдык. Башында Өскөн деген бала экөөбүз дуэт болуп ырдай баштадык. Мен аккордеон, ал комуз чертчү. Андан кийин арабыз кеңейип төрт бала болдук. Башында топтун аталышы деле жок болчу. Бир күнү бир концертке чакыруу түшүп барсак, алып баруучу "силерди эмне деп тааныштырам, тобуңардын атын айткыла, ар бириңердин аты-жөнүңөрдү айтып отурмак белем" деп калды. Эмне деген ат коюшту билбей, эки жагыбызды карасак арыраак жакта Күмөндөр Абылов ага отуруптур. "Тобубузга ат коюп бериңиз" десек, баарыбыздын нарындык экенибизди билип "Теңир-Тоо" деп сунуштады. Ошону менен "Теңир-Тоо" аталып калдык. Баса, атын атаса кутун сүйүнтөлү деген ой менен топту таланттуу инсан, маркум "Айтбек Муканбетов атындагы Теңир-Тоо" деп атап алганбыз. Ал кишиден көп акыл-насаат, кеп-кеңеш алдык.
— Азыр кайсы чайканага барба музыкалык аспаптары менен ырдап көңүл ачкан ырчы-чоорчулар көп. Сиздер да ошентип чайкана, кафе аралап ырдачу белеңиздер?
— Ошол өнөрдү биздин топ баштады десем жаңылбасам керек. Студент кезде айылдагы ата-энелерден акча сурай бербейли деп топтун жигиттери ошентип чайканада ырдап көрүүнү чечтик. Ал учурда азыркыдай кафе көп эмес болчу. Манас проспектисинин башында бир тамак ичүүчү жай бар эле, чыгармачылыгыбыз ошол жактан башталды. Биз эле эмес, көп ырчылар ошол чайканада ырдап баштаган.
— Акчаны жакшы эле тапчу белеңер?
— Ар кандай. Кээде 10 киши берген акчаны бир эле адам берип койчу. Оноо отурса оноо тең бербей койгон күндөр да болгон. Бирок көпчүлүк учурда кирешелүү кетчүбүз. Ал кезде акчанын күчү жакшы экен. 1000 сом тапсак төртөөбүзгө эле эмес, үй-бүлөбүзгө да жетчү.
— Тамада дагы болуп жүрөсүз. "Сармерден" долбоорунан кийин "тоюмду башкарып бер" дегендер көбөйсө керек?
— Ооруканага эмне болуп жаттыңыз эле?
— Өтүмдө таш бар экен, ошону алдырдым.
— Азыр абалыңыз жакшыбы?
— Ооба, жакшы. Ичим бир аз ооруганынан барсам "өтүңдө таш бар экен" дешти. Ошону менен жаш кезде балдар айткандай дарыгерлер "өтүмдү алып салышты" (күлүп). Операциядан кийин кадимкидей унутчаак болуп калат экенсиң. Башкасы баары эле жакшы.
— Сыр болбосо тойдогу сый акыңыз канча?
— Ар кандай. Айрым тааныштар "таекем же тууганым, досум болчу" деп ортого түшөт. Мындай учурда суранган адамды уят кылбайын деп сураган акчасына алып барып беребиз. Негизи сый акы 300 доллардын тегереги, алыскы аймактарга барып калсак андан кымбатыраак.
— "Сармердендин" бир эмес, эки шайыр жеңеси менен иштешип калдыңыз. Экөө тең удаа дүйнө салганда долбоор тууралуу эл ичинде ар кандай кеп-сөздөр айтылбадыбы. Муну кандай кабыл алдыңыз?
— Жашоодо жакын адамыңан айрылуу эң оор нерсе эмеспи. Ошол эле сыяктуу жакшы иш менен себепкер кылган адамдан алыстап, ал такыр эле жок болуп кеткен учур да кыйын экен. Ажал экен, бир эмес эки шайыр жеңебизден айрылдык. Алардын дүйнө салганына азыр деле ишенбей кетем. Ар бир адамдын деңгээлине жараша укмуш сөздөр айтылат окшойт. Бирок мен соцтармак, интернет дегенге кирбейм, ошондуктан андай терс маанайдагы ой-пикирлерди окуган жокмун.
Шайыр жеңелер тууралуу кеп кылгыдай болсом, ар бир жеңе өзүнчө талантка, өнөргө бай адамдар. Гүлзат, Гүлбүбү эжелер менен бат эле тил табышып, эч кыйналбай алып бардым, жакшы санаалаш болдук. Азыркы алып баруучу Анара эже дагы өзүнчө таланттуу, комузда кол ойнотуп, ырдап, сүйлөгөнү укмуш. Бир адамды бир адамга салыштырган болбойт. Негизгиси баары тең чыгармачылыктын адамдары, өнөрдү кадырлап сыйлаган адамдар.
— Интернетке, соцтармакка такыр эле кирбейсизби?
— Ошол нерсеге, чынын айтсам, кызыкпайм. Айрым учурда бирөөгө кат же музыка жөнөтөөрдө эле колдоном. Балдарым да телефондон Интернетке көп кирбейт, ошол нерсеге үйрөтүүгө аракет кылабыз. Бирок өзүбүздү замандан артта калган адам деп сезбейбиз.
— Сөздүн гүлүн терип сүйлөгөн сөзгө, кепке чебер адамсыз. Тубаса талантпы?
— Тубасалык талант дагы бар. Атам комуз чертип ырдачу, чоң атам жыгачка жан киргизген чебер уста болгон. Өзүм болсо Ат-Башы районунун Аксай өрөөнүндөгү жайлоодо, боз үйдө төрөлгөн баламын. Мен жарык дүйнөгө келгенде атамдар чоң атама ат чаптырып, сүйүнчү айттырып, тун уулу болгондуктан ысымымды чоң атама койдурушкан. Чоң атам атымды мени көрбөй туруп эле койгон экен. Гезит беттеринен жакшы ысым издеп, акыры "Талант болсун" деп чечиптир. Ойлосом илгерки кишилер көрөгөч экен. Атамдар өмүр бою мал менен жайлоодо болгондуктан мектепке бара баштагандан тарта чоң эне, чоң атамдын колунда аларга ынак болуп насаатын угуп, кыргыздын баалуулуктарын көрүп-билип чоңойдум. Анын үстүнө тоодо өскөн бала болсом табигый жаратылыш дагы жан дүйнөгө укмуш таасир берсе керек.
Сөз чебери болууда китеп да көп окудум, мындан сырткары, куйма кулакмын. Улуу аксакал, сөз төркүнүн билген адамдар менен сүйлөшүп, аларды укканды жакшы көрөм. Бирөөлөрдүн айтып бергенин дал өзүндөй, ал тургай андан да кооздоп 10 сөз кошуп көркөмдүү кылып айтып бергенге аракет кылам.
Азыр ар түрдүү таштардан картина жасайм. Ошол эле кереги жок таштарды сүрүп, керектүү буюм жасаганга аракет кылам. Жыгач менен иштөө да жагат. Кийин атайын устакана ачып, ээр, комуз чапсам деген ниетим бар. Бала кезде чүрпөлөрүмө өз колум менен бешик жасап берем деп кыялданчумун.
— Үй-бүлөңүз тууралуу да азын оолак кеп сала кетиңиз?
— Эрте үйлөнгөм, ошол себептен азыр улуу кызым 6-класс болуп бөбөгүн бакчадан алганга жарап калды. Үч балам бар. Келинчегим да чыгармачыл чөйрөдөн, Айнура Бердигулова деген мыкты чебер музыкант, кыл кыякта ойнойт.
