Мыкты сүрөтчү же режиссер чыкмак... Каман алптын тукуму Раатбек Санатбаев тууралуу

© Фото / из личного архива Кабыла МакешоваКыргызский борец греко-римского стиля, чемпион Азии, призер чемпионата мира Раатбек Санатбаев и спортивный журналист Кабыл Макешов
Кыргызский борец греко-римского стиля, чемпион Азии, призер чемпионата мира Раатбек Санатбаев и спортивный журналист Кабыл Макешов - Sputnik Кыргызстан
Жазылуу
Учурдагы жаш балбандар даңазалуу балбан, грек-рим күрөшү боюнча Азия оюндарынын эки жолку күмүш байге ээси, Азия чемпиону Раатбек Санатбаевди көрбөй калышты. Атактуу балбанды жакындан жакшы билген спорттук баяндамачы Кабыл Макешов ал тууралуу кеп кылат.

Кыргызский борец греко-римского стиля, чемпион Азии, призер чемпионата мира Раатбек Санатбаев - Sputnik Кыргызстан
Раатбек Санатбаевдин жубайы Сайра: жолдошуман айрылган күн эсимен кетпейт
Раатбек Санатбаев жөнүндө айта берсек сөз түгөнбөйт. Албетте, ал легендага айланган инсан. Раатбек Санатбаевдин дүйнөлүк спорт федерациясынын рейтинги боюнча 100 жылдыктын жыйынтыгы менен боксчу Мухаммед Али, футболчу Пеле сыяктуу атактуу спорт чеберлеринин катарында "Кыргыз Республикасынын ХХ кылымдагы эң мыкты балбаны" деп аныкталганы буга далил.

2006-жылдын 8-январынын түнүндө борбордун 7-кичирайонундагы Орунбек Санатбаевдин үйүнүн жанындагы күркөлөрдүн биринен соода кылып, бейкапар чыгып келе жаткан Раатбекке бейтааныш адамдар бир нече жолу ок чыгарышкан. Ошентип спортчу кырчындай 36 жаш курагында ооруканага жетпей каза табат. Маркумдун сөөгү Бишкектеги "Ала-Арча" көрүстөнүнө 10-январда коюлган.

Раатбек Каман алптын урпагы эле

Раатбек жан дүйнөсүнүн тазалыгы, бийик адамгерчилик сапаты менен эл оозунда айтылып келген. Канча жолу чемпион болсо да жөнөкөй болуп, көкүрөк каккан эмес. Эл менен жылуу саламдашып, эч кимдин көңүлүн калтырган жок. Чындыгында Раатбек спортчулар, спорт күйөрмандары үчүн идеал эле. Спортзалга кирип калса да жаш балдардын көңүлүн көтөрүп, улуу- кичүүнүн баарын сыйлап турчу.

Бабасы Каман алп аталып, токойдон каманды чыңырта кармап, жара тарткан балбан экени айтылат. Раатбектин чоң атасы Санатбай бүткүл өрөөнгө таанымал улакчы, эр эңишке, күрөшкө түшкөн балбан экен. Раатбектин таятасы Калы да узун бойлуу, кең далылуу, өндүү-түстүү, эмгекчил, карылуу адам болгон.

Атасы Калыбек уулунун дүйнө чемпиону болоруна ишенген

Экс-президент НОК КР, экс-депутат Жогорку Кенеша Баяман Эркинбаев - Sputnik Кыргызстан
Баяман Эркинбаевдин уулу Адилет: атам үчүн өч алам деп атканды үйрөнгөм
Раатбек 1969-жылы 7-майда Ош шаарында маданият кызматкеринин үй-бүлөсүндө туулган. Балбандын Нурлан деген агасы, Орунбек, Бакытбек аттуу инилери жана Айсалкын, Акылай аттуу карындаштары болгон. Атасы Калыбек Москвадагы ВГИКте, Жалал-Абад педагогикалык окуу жайында, мадантият техникумунда иштеп, ВЛКСМ, Токтогул парктарынын директору болгон. Ал Раатбек кичине кезинде эле "уулум бабаларын тарткан балбан болуп, Кыргызстанды дүйнөгө таанытат" деп келечегине ишенген. Апасы Дилбар олбурлуу, карылуу аял экени айтылат, жолдошу эрте каза болуп, алты баланы өстүрүп тарбиялоо милдетин мойнуна алган.

Раатбектен мыкты сүрөтчү же режиссер чыкмак…

Кээде аны мен чыгармачыл адамдарга окшоштурам. Композитор, же режиссер, сүрөтчү чыкмак окшойт деп ойлоп кетем. Айрыкча сүрөт тартууга абдан шыктуу эле. Кээде бул теманы кино кылып тарсак мыкты чыгарма болмок деп калчу. Спортчулар тууралуу даректүү кино тартсак деп тилек кылаар элек. Чыгармачыл адамдарга жакын, жан дүйнөсү бай адам болчу. Досторунун көбү чыгармачыл инсандар эле. Сыймык Бейшекеев, Мерген Турган, Бек Борбиев, белгилүү ырчылар Майра Керим кызы, Роза Аманова менен достук мамиледе жүрчү. Жазуучу эжелери Меңди Мамазаирова менен Рабиха Алыбаева менен да ынак, бир туугандай эле.

Моюндагы милдет

Греко-римская борьба. Чемпионат России. Второй день - Sputnik Кыргызстан
Аттиң ай...даңазалуу балбан Раатбек Санатбаев тирүү болгондо 48 жашка чыкмак!
Раатбектин боюнун узундугу 187 сантиметр, салмагы 84 килограмм келип, чымыр денелүү, олбурлуу, келишимдүү, чырайлуу жигит эле. Ошондой эле анын патриоттуулугу, эл үчүн жанын аябагандыгы өзгөчө сөз кылууга татыктуу. СССР тарап ар ким эптеп жан багуунун айласын кылып калганда Раатбек менен курбалдаш спортчулар да "эми бизге спорттун эмне кереги бар эле, бизнес кылбайлыбы?" деген сунуш киргизишкен. Алардын сунушун четке каккан Раатбек бар-жокко каниет кылып, спорт менен машыгуусун улантып, аны менен бирге Дене тарбия институтунда мугалим болуп эмгектенип жүргөн. Андан кийин казакстандык белгилүү спорт чебери Даулет Турлыханов Раатбекти Казакстанга чакырып, "бирге машыгалы, ага-ини, түбөлүк дос бололу" деп Алматыга алып кеткен.

Бөтөн жерде 10 жылдай жашаса да акчага, байлыкка азгырылбай Раатбек мелдештерге дайыма Кыргызстандын желегин менен чыгып жүрдү. Бир туугандай жакын болуп калган Турлыханов да анын патриоттуулугун туура түшүнүп, каршы болгон эмес. 2000-жылдары ал Казакстандан Кыргызстанга кайтып келген. Кыргыз жаштарын туура жолго багыттап, тарбия берүү менин милдетим деп эсептечү. "Мен өзүмдүн кыргыз жеримди, жигиттерди көтөрбөсөм ким көтөрөт? Бул жерде жаштар ичкиликке берилип, жаман жолго түшүп жатса менин бөтөн жерде жүргөнүм жарашпайт" деп айтып калаар эле. Санатбаевден таалим алган Руслан Түмөнбаев, Канатбек Бегалиев 2008-жылкы Пекин олимпиадасынан байгелүү келгени баарыбызга белгилүү.

Устаттары

Күрөшкө кызыктырган классташы Нурмамбет болуп, Кыргызстанга эмгек сиңирген машыктыруучу, "Тапанча палван" атыккан Ибрагим Узаков күрөш сырларын 3-классынан баштап үйрөтүп, 6-классты бүткөндө Бишкек шаарындагы Н.Крупская атындагы (учурда Ш.Сыдыков атындагы Республикалык олимпиадалык резерв окуу жайы) жатак спорт мектебине алып келген. Аны Кыргызстанга эмгек сиңирген машыктыруучу Петр Цапля машыктыра баштайт. Раатбектин дүйнөлүк деңгээлдеги балбан болушуна казак устаттары Даулет Турлыханов менен Эржан Ахметов, Кыргызстандын эмгек сиңирген машыктыруучусу Алмазбек Касенов да зор салым кошкон. Спорт мектебин аяктаган Раатбек Бишкектеги Кыргыз мамлекеттик дене тарбия институтуна кабыл алынып, аны Кыргызстанга эмгек сиңирген машыктыруучу Василий Баканач машыктырган. Ал Раатбек баштаган балбандарды 1987-жылы грек-рим күрөшү боюнча Ташкент шаарында өткөн СССР баатыры Сабир Рахимовдун ысымына арналган турнирге алып барган. Бул мелдеште Раатбек финалга чейин жетип, экинчи орунга татып, "СССРдин спорт чебери" деген наамдын талабын аткарган. Бул турнир чоң спортко жолун ачкан.

Раатбекке ыраа көрүлбөй калган наам

Учурунда Жогорку Кеңештин депутаты Камчыбек Ташиевдин Раатбек Санатбаевге КРдинБаатыры деген эң жогорку наамды, "Ак Шумкар" өзгөчө белгисин ыйгаруу сунушун парламенттеги бардык фракциялар макул болгону менен бул демилге ишке ашпай калган. Ошол учурдагы президент Курманбек Бакиев, кийинки өлкө башчылары Роза Отунбаева менен Алмазбек Атамбаев тарабынан колдоого алынбай калганы өкүнүчтүү.

Таланттын баары айылда дечү

Көзү тирүү кезинде Раатбек Санатбаев менен көп ирет кездешип, спорт тууралуу далай маек курчу элек. Бир ирет Санатбаев кыргыз спортун көтөрүү үчүн элет спортуна көңүл буруу керектигин айтып берген эле.

"Биринчи кезекте айыл спортуна, элеттик жаштарга өзгөчө көңүл буруп, атайын программа кабыл алып, район, шаар жана айыл өкмөт башчыларын милдеттендирип койсо жакшы болоор эле. Кыргыз спортунун тамыры, келечеги айылда. Айыл-кыштактардагы таланттуу жаштардын багы ачылбай келүүдө. Дене тарбия, спорт тууралуу мыйзам да чийки. Ага толуктоолорду киргизүү керек", — деген эле маркум Раатбек.

Кыргыз спортунун сыймыгы эле

Спортсмен из Кыргызстана Базар Базаргуруев - Sputnik Кыргызстан
10 жылдан соң Олимпиаданын колосун алган балбан Базар Базаргуруев тууралуу 5 факты
Раатбек спорт менен 22 жыл машыгып, Кыргызстанды дүйнөгө тааныткан балбан болду. Грек-рим күрөшү боюнча Азиянын эки жолку чемпиону аталып, Азия оюндарында эки ирет күмүш байге уткан. Дүйнө чемпионатында коло медаль тагынып, Атланта жана Сидней Олимпиадаларында кыргыз туусун көтөрүп, өлкөнүн намысын коргогон. 12 ирет эл аралык Гран-при мелдештеринде жеңишке жетишкен. Спорттогу ийгиликтери "Даңк" медалы, Казакстандын "Кайсар" медалы, Улуттук олимпиада комитетинин "Алтын ордени" менен бааланган. Чыңгыз Айтматов атындагы жаштар сыйлыгынын лауреаты болгон. Кыргызстандын 10 жолку чемпиону аталган. 1998-1999-жылдары FILA рейтинги боюнча планетанын мыкты балбандарынын алдыңкы үч сабына кирген. Чоң спорттон кеткенден кийин өлкөнүн олимпиадалык даярдоо борборунун директор орун басары болуу менен бирге ишкерликти аркалаган. Орто-Сай базарында дүкөндөр павильонун, "Асанбай" кичирайонуна бараткан жол жээгине ресторан куруп, заманбап курулуш иштерине да кызыккан.

Өзүнө эстелик тургузган

Раатбектин ысымы Бишкек шаарындагы "Чыгыш-5" кичирайонундагы спорт комплексине жана балдар спорт мектебине, Жалал-Абад шаарындагы 9-орто мектепке, балдар спорт мектебине ыйгарылган. Ар жыл сайын Кожомкул атындагы спорт ордосунда грек-рим күрөшү боюнча Раатбек Санатбаевди эскерүүгө арналган эл аралык турнир өткөрүлүп келүүдө.

Өз атадай өкүл ата, өз энедей өкүл апа

Раатбек гандбол боюнча Кыргызстандын кыз-келиндер командасынын мүчөсү болгон Сайрага 1994-жылы үйлөнүп, алар 12 жыл бирге жашаган. Жубайы Сайра Бишкектеги Раатбек Санатбаев атындагы балдар спорт мектебинде директордун орун басары болуп иштеп жүрөт. Тун уулу Бексултан мамлекеттик кызматкер. Экинчи уулу Даулет Алматы шаарында жеке бизнес менен алектенет. Кызы Асема 8-класстын окуучусу.

WEF, JFC жана башка спорттук мелдештерде чемпиондорго тагылган курлардын дизайнери Кубаныч Аманбеков - Sputnik Кыргызстан
Дизайнер Аманбеков: "депутаттын баласымын" деп апамдын атын колдонбойм
Жакында эле улуу баласы Бексултан Айгүл аттуу кызга үйлөнүп, казактын атактуу балбаны, Раатбектин кан досу, Азия күрөш федерациясынын президенти Даулет Турлыхановду өкүл ата, Даулеттин жубайы, Казакстандын гандбол федерациясынын президенти Гүлнараны өкүл апа шайлады. Баса, Айгүлдүн атасы да Раатбек менен бирге күрөшкөн балбан, маркум Өмүрбек Касенов болгон. Маркум Раатбек менен Даулеттин достугу кыргыз-казак элине бир туугандыктын үлгүсү, өрнөгү болуп калды.

Жаңылыктар түрмөгү
0