Балдар жазуучусу Аман Кармышаков Sputnik Кыргызстан агенттигинин кабарчысына баланын өсүп-өнүгүүсүнө, ой-жүгүртүүсүнө жомоктун канчалык таасир этерин жана балдарга кандай жомок окуп берүү пайдалуу болорун айтып берди.
— Бала тарбиялоодо жомок канчалык маанилүү?
— Балдарды тарбиялоодо эң таасирдүү чыгармалардын бири бул — жомок. Бала тигилип көргөн мультфильм да жомоктун негизинде тартылат. Анын баалуулугу — тарбиялык касиетинде. Кайсы элдин жомогу болбосун, ал баланы улууну урматтап, кичүүнү ызаттоого, чынчылдык, сылыктык, кичи пейилдик, эр жүрөктүүлүк, сабырдуулук сыяктуу адамдык мыкты сапаттарга тарбиялайт. Жомок уккан наристенин ой жүгүртүүсү жакшы өнүгөт. Анткени жомок угуп жатканда ал каармандарды элестетип алып, анда жашайт. Жомоктогу оң каармандын жашоосун маанилүү деп эсептеп, чыгармага сүңгүп кирип кетет. Балага жомок таасирдүү болуш үчүн китептер түстүү сүрөттөр менен кооздолушу керек. Жомок канчалык кызыктуу болсо, баланын ой жүгүртүүсү да ошончолук жакшы өнүгөт. Аны эне баласына курсакта жаткан кезинде эле окуп бере башташ керек.
— Жомоктун баары эле тарбиялык мааниге ээби?
— Ата-эне балага жомок тандап же мультфильм коюп берип жатканда ага сөзсүз маани бериш керек. Мисалы, жомок тандаарда авторлорго токтолуп, чыгармалардын багыты, максаты жөнүндө да алдын ала кабардар болгону дурус. Бала кандай жомок уккусу келерин ата-эне автордон жакшы билет да. Жаш курагы да эске алынат. Балдар жаш курагы боюнча бөбөк, тестиер, жеткинчек жана өспүрүм болуп төрткө бөлүнөт. Бөбөктөргө көбүнчө кыска-нуска, ачык, так, анан сүрөтү көп китептер ылайык. Жомокто жалаң акыл-насаат айтылбастан, баланын өзүнүн турмушу да камтылышы керек.
— 6 жашка чейинки курактагы балага кандай темадагы жомоктор ылайыктуу болот?
— Аларга "Манасты" окуп берсең түшүнбөйт да. Негизинен бөбөктөргө жан-жаныбар катышкан жомоктор кызыктуу. Ошондой эле динозавр, пил жөнүндө, өзүбүз эле пайдаланган идиш-аяк жөнүндө ойдон чыгарып айтып берсе эмнеге болбосун.
— Ойдон чыгарып айтып берген жомок деле балага таасирин тийгизеби? Китептеги жомок менен айырмасы кандай болуп калат?
— Өзүңүз балдар, неберелериңизге жомок окуп бересизби?
— Ооба, окуп берем.
— Көптөн бери жомок жазасызбы?
— Кыргыз жазуучуларынын ичинен жомок жазган жазмакерлерге да токтоло кетсеңиз?
— Балдар акындары көп эле. Ал эми кара сөз түрүндө жазып жүргөн Сулайман Рыспаев, Бекжылдыз сыяктуу аз эле жазуучулар бар. Негизи эле балдар адабиятына кайрылбаган жазуучу жок. Алар жок дегенде бирден чыгармасын балдар адабиятына арнашкан.
— Окурмандар тарбиялык мааниге ээ, ошол эле учурда мыкты делген жомокторду кайдан тапса болот?
— Бизде Касымалы Баялинов атындагы балдар китепканасы бар. Ал жакта жомоктун түрүн тапса болот. Жомок тандоодо даражасына жараша "алтын", "күмүш", "коло" деген түрлөрү бар. "Алтын жомок" деген бөлүктө мааниси жагынан мыкты делген чыгармалар камтылган. Ошондой эле "Раритет", "Нуска" деген китеп дүкөндөрүнөн да балдардын жаш курагына жараша түрдүү жомок китептерди таба аласыздар.
