Адегенде кыргыздардын тамактануу өлчөмү 100 жылда кандай өзгөргөндүгү туурасында гана маек алууну пландаганбыз, бирок, аңгемелешүүбүз тереңдеп кетти. Спорт боюнча диетолог, Алекс Бергдин арыктоо борборунун жетекчиси Алексей Макушенко (каймана ысымы – Алекс Берг – Ред.) ашкана гана өзгөрбөстөн, кандай азыктардын зыяны артканын айтып берип, туура тамактануу боюнча кеңештерин да аяган жок.
— Алексей Алексеевич, айтсаңыз, соңку 100 жылда тамактануу өлчөмү өлкөдө канчалык өзгөрдү?
— Эмнеге ун зыяндуу?
— Азыркы чактагы дүкөндөрдүн текчесиндеги нан менен 100 жыл мурункусун тең карайбыз. Бирок, ал кандай нан эле? Эч кандай химиялык жер семирткичсиз өстүрүлгөн данды кургатып, кабыгы жана үстүңкү катмары — эпидермиси менен кошо жаргылчакка салышкан. Минералдар жана витаминдер камтылган пайдалуу нан жасалчу. Бүгүн нан кандай жасалат: сырткы катмары алынып, эч кандай пайдалуулугу жок курулай калорийлер гана калат. Азыркы нан саламаттыкка зыян.
— Кыргыздардын азыктануусу мурдагыдан кандай айырмаланат?
— 100 жыл мурун кыргыздар жайлоодо багылган малдын экологиялык таза этин жеп, таза дан азыктарын жана жогоруда кеп кылган ден соолукка жарамдуу унду пайдаланышкан. Жашылча да болгон. Туура тамактануу деп ошону айт. Эт белок жана организмге зарыл болгон табигый майды камтыйт. Нандан минералдар менен клетчатканы алышчу. Организмдин бардык муктаждыгын толугу менен камсыз кылып турчу.
— Бизде өстүрүлгөн жашылча-жемиштин сапаты боюнча эмне дей аласыз?
— Биз химиялык жактан өнүкпөгөн өлкөдө жашаганыбыз дурус. Жергиликтүү өрүк, балык жана Ысык-Көлдүн алмасы сымал мыкты азыктарыбыз бар. Сырттан келген жемиштердин сыртын аарчып салуу абзел, анткени алар көпчүлүк учурда иштетилип чыгат.
— Эгер туура түшүнгөн болсом, азыр азыктардын саны арттыбы?
— Тагыраагы, алардын аталышы арбыды. Азыктар көбөйгөн жок, көркөмдөй мисал келтирсем, 100 жыл мурун ботконун килосу 10 кишиге бөлүнсө, азыр ошол эле өлчөм алдаканча көп кишиге берилет. Баарына жеткирүү үчүн ботконун курамына ар кыл азыктарды кошушат.
— Кыргыздардын тамактануусунда дагы кандай өзгөрүүлөр орун алды?
— Туура тамактануу боюнча беш кеңеш берсеңиз
— Күнүнө кеминде 10 миң кадам басуу зарыл. Адамдар таза сууну ичпей калышты, салмактын ар бир килосуна 30 граммдан ченеп ичүү керек. Таза койдун этин, балык, жумуртка жана сүт азыктарын пайдаланып, күн сайын жашылча жана жемиш жегенди унуткарбагыла. Бешинчиси — түнкү саат 12ге жеткирбей уктооңуз абзел, себеби ушул маалда организм кайра калыбына келе баштайт. Эгер бул режимди сактабасаңыз, анда организм калыбына келбей калат, көптөгөн адамдар өз саламаттыгын ушинтип талкалай беришет.