Ортон колдой болгону менен алабармандыгы, алп ооздугу бар экен — түшүндүңүзбү?

© Sputnik / Табылды КадырбековКырчында көрсөтүлгөн театралдык көргөзмөдөн архивдик сүрөт
Кырчында көрсөтүлгөн театралдык көргөзмөдөн архивдик сүрөт - Sputnik Кыргызстан
Жазылуу
Кыргыз тилиндеги фразеологизмдерди жакшы билбеген адамдар алп ооз, ак эттүү, алагүү деген сөздөрдү укса эмне тууралуу кеп болуп жатканын түшүнбөй калаары анык. Айнаш бүгүн көз жарыптыр десе "көзү кантип жарылып кетсин" деп таңыркагандарды дагы көрүп калдык…

БИШКЕК, 22-сен. — Sputnik. Айида Батырбекова. Бүгүн "Тибиртке" рубрикасында фразеологизмдерди чечмелөөнү улантабыз. Ал үчүн Мамлекеттик тил комиссиясы жардамга келди.

Ит арка — бир пикирге келишпегендик, ыйкы-тыйкы, чыр-чатак. Мисалы: биз алар менен ит арка болуп кирип-чыгышпай калдык.

Нуска документ. Архив - Sputnik Кыргызстан
Аннотация, аварийная подписка, анализ — юридикалык атоолорду кыргызча айталы…
Териси тар — сөз көтөрүмү жок, бир нерсеге бат тырчыган, ачуусу чукул. Мисалы: териси тар болсо бая эле кырс этип кабагын салып калат эле.

Иттин кара капталынан — абдан көп, арбын, мол. Мисалы: акчасы иттин кара капталынан.

Ортон колдой — эң сонун, мыкты, жарамдуу. Мисалы: анын уулу ортон колдой киши болуптур.

Өпкөсүн калбыр кылуу — аябай жалынып-жалбара берүү, өпкө-жүрөгүн чабуу. Мисалы: өпкөсүн калбыр кылып жалынды.

Тиш каккан — токтолгон, бир нерсеге кадик болгон, дасыккан. Мисалы: тиш каккан немелер өзүлөрүн токтоо кармап, олуттуу маселелер жөнүндө гана сүйлөшөт.

Үнүң өчкүр — кулак-мээни жеп, кыйкырып-өкүрүп катуу дабыш салып, тажатып жиберген адамга карата кыжырлануу маанисинде колдонулат. Мисалы: и-ий, үнүң өчкүр.

Ак койдон аңкоо, боз койдон момун — эч нерсени көрбөгөн, билбеген, билүүгө кызыкпаган, билсе да билмексенге салган, куу, митаам. Мисалы: Асан бизге ак койдон аңкоо, боз койдон момун болуп көрүнгөн.

Ак эттүү — тез арыктап кетпеген, этин бир калыпта сактаган, чыдамкай, бышык. Мисалы: ак эттүү мал.

Алабарман — алды артын карабаган шашма. Мисалы: алабарман адамга акыл айтсаң тыңшабайт.

Аргымак. Архив - Sputnik Кыргызстан
Жабагы, кунан, аргымак, ат, бышты — айырмасын билесизби?
Ала канат — туруксуз, жеңил мүнөз, мактанчаак, шайкелең. Мисалы: Ала канат жигитке кылтыңдаган кыз жакшы.

Алагүү — чала мас, кызымтал, анча-мынча кызуу, өтө мас эмес. Мисалы: тойго келбей жатып алакүү болуп калыптыр.

Алеп-желеп болуу — кандайдыр бир кубанычтан, сүйүнүчтөн көңүл эргүү, жүрөгү алып учуу, толкунданып токтоно албоо. Мисалы: бала катты окуп алып алеп-желеп болуп сүйүндү.

Алп ооз — оозуна келген сөздү ылгабай, тергебей сүйлөй берген, оозу менен оттоп коймо. Мисалы: алп ооз Чоюбек дагы кеп кыстарды.

Жаңылыктар түрмөгү
0