Sputnik Кыргызстан агенттиги төмөндө "Кедейкан"эпосу туурасында алты фактыны сунуштайт.
"Кедейкан" – эпосу элдик оозеки чыгармачылыктын социалдык-турмуштук поэмалардын тобуна кирет. Мындагы окуялардын мазмунуна, окуялардын баяндалышына караганда ал кийинки мезгилдерде пайда болгон деп божомолдоого болот.
Эпостун эки варианты бар. Бирөө — акын Калык Акиевдин айтуусундагы атактуу ырчы Токтогулдун варианты, ал төрт миң ыр саптан ашат. Экинчисин фольклор жыйноочу Каюм Мифтаков жазып алган. Көлөмү 1423 ыр сабынан турат. "Кедейкан" эпосундагы окуялардын негизги мазмундук өзгөчөлүгүн кедей менен кандын, кембагал менен байлардын ортосундагы карама-каршылык, таптык күрөш түзөт. Мындай шартта Кедейкандын образы аркылуу эл өзүнүн адилет башкаруучу жөнүндөгү ой-тилегин берүүгө аракет кылган.
Дастан бир кезде кодулануп… кайра бааланган. 1950-жылдары Фрунзеде элдик оозеки чыгармаларды – кенже эпостордун элдүүлүгүн аныктоого боюнча конференция өткөн. Анда бир нече дастандар тууралуу сөз жүрүп, алардын ичинен "Кедейкан" да башкы каармандары кандар, бектер болгондугу үчүн эле идеялык багыты, мазмуну боюнча жараксыз, элдик идеялардан алыс турган мурастар деп кине тагылган. Кайра кийин кыргыз эл эпостору жөнүндө дагы бир топ талкуулар болгон. Алар идеялык-мазмуну, багыты боюнча элдик мүдөө, ой, тилекти билдирген жогорку көркөмдүктөгү баалуу маданий мурастар болуп эсептелет делинген объективдүү жыйынтыктар чыгарылган.
Токтогул акын чай кайнам ырдаган дастан. "Кедейканды" атактуу Токтогул акын кезегинде аспиеттеп аткарган чыгармаларынын бири экендигин айтып келишет. Бул туурасында таланттуу комузчу жана ырчы Шекербек Шеркуловдун эскергени жазылып калган.
1927-жылдын күз айларында шакирттери, ыр өнөрүн аздектеп уккан замандаштары дастан айтып беришин сурап калганда, Токтогул акын "Кедейканды" бир чай кайнам бою аткарып бергенин жазыптыр.
Анда Токтогул акын
Никелеп алган жары жок,
Бир түп тиккен талы жок,
Бир жерге салган тамы жок,
Ак эшенге Кедейкан
Барганын айтып берсемби?
Азимкандын тактысын
Алганын айтып берсемби?
Ырайкан менен Медеткан
Балдарынан айрылган
Күлайымдай сулуунун
Арманын айтып берсемби?— деп ырдаганына Шеркулов күбө болуптур.
"Кедейкан" элдик оозеки чыгармачылыкка кызыккандар үчүн сүйүктүү дастандардын бири катары окулуп келет.