Бешинчи муундагы F-35 Lightning II учагы кынтыксыз эмес, бирок АКШ инерция боюнча глобалдык милдет жана курал-жаракты бардык жагынан бышып жетиле элек авиатехникага жүктөөгө тырышууда. F-35 бортундагы B61-12 термоөзөктүк бомбалары үнгө чейинки крейсердик ылдамдыкты, радарлардын "көзүнө илиниши", кырсыкка кабылуу коркунучунун бийиктиги жана ынанымсыздыгын жайкап койчудай ойлошот. Америкалык учактын оош-кыйышын аскерий баяндамачы Александр Хроленко талдап көргөн.
The Aviationist басылмасы апта башында америкалык Эдварс (Калифорния штатында) авиабазасынын чет жакасында F-35A Lightning II истребителин (Convetional Take Off and Landing модификациясындагы, башкача айтканда, учушу жана конушу стандарттык) өзгөрүлмө кубаттуулуктагы B61-12 термоөзөктүк бомбасын колдонуу боюнча сыноодон өткөрүлгөнүн жазып чыкты.
Кош багыттагы өзөктүк курал ташуучу учактын тастыкташтырылышы 2023-жылдын январына пландалган. Программалык камсыздоосун (азыркы Block 3A версиясынан Block 4 версиясына чейин) жаңыртуу менен бирге F-35А истребителдери пландалгандай термоөзөктүк бомбаларды ташып жана пайдалана алат. Ал гана эмес, АКШнын Куралдуу аба күчтөрүнүн куралдануу системасына B61-12 жуурулушкан соң F-15E жана F-16нын "өзөктүк истребителинин культтук ролу" F-35A учагына өтөт. Заманбапташтырылган B61-12 авиабомбасын байкоо системасы жана өзгөрүлмө кубаттуулуктагы (50 килотоннага чейин) аскердик бөлүгү айырмалайт.
"Посейдон" сыноодон өтүүдө: Батыш мүнөздөгөндөй "кыямат күндүн торпедасыбы"?
F-35 Lightning II көп багыттуу истребитель-бомбалоочу учагын жасоо программасына 1,3 триллион доллардын тегерегиндеги каражат кеткен. F-35тин ар кыл модификациялары 2011-жылдан бери сериялык түрдө чыгарылып келет. Бул машинага АКШда адегенде чоң үмүт артышкан, бирок иш жүзүндө аны пайдаланууда адистердин көңүлү калууда. Мурда Пентагонго ыктаган Defense News басылмасы F-35 Lightning II учагын бир топ сындап жазды. Фактылар айгинелеп тургандай, F-35 – форсажда бир мүнөттөн ашпаган убакытта ылдамдай алган үнгө чейинки истребитель, ал эми 1 Махтан өйдө ылдамдыкта бир мүнөттөн кийин ысып кеткен корпусу талкаланып калышы мүмкүн. 1,6 Махтан жогорку ылдамдыкта учактын куйругу түшүп калышы ыктымал.
Бешинчи муундагы истребителдин дайымкы (крейсердик) ылдамдыгы 1,4 Махтан төмөн боло албайт, андан улам технологиялык үзгүлтүгү болгон эмес. Иш жүзүндө F-35 төртүнчү муундагы учак бойдон калды, термоөзөктүк бомбалар – ал үчүн көтөрө алгыс жүк.
Компенсациялык чаралар
Өткөн жылы "бешинчи муунга жетүүгө тырышкан" F-35 истребителинин негизги кемчиликтеринин санын бешке чейин төмөндөтө алышты. Бул деле 100 миллиондук машина үчүн өтө көп болуп саналат.
Пентагон анын "эксплуатациялык мүнөздөмөлөрүн" дароо оңдой койгон, азыр F-35 кыска ыкчамдай алган үнгө чейинки ылдамдыктагы учак болуп саналат.
Жогорку ылдамдык планердун, F-35тин атайын стелс-катмарынын, учактын арткы бөлүгүндөгү сансыз антенналарынын бузулушуна коркунуч туудурат. Аскердик-деңиз күчтөрү жана деңиз пехотасы үчүн F-35B жана F-35C модификациялары 1,2 Махтын тегерегиндеги ылдамдыкта уча ала турган секунддар аныкталды.
Америка да алсам дейт. Калашников автоматы дүйнөнү багынтууда
Учуп-конушу стандарттык F-35A учагынын истребителдеринин варианттарында да программалык камсыздоодон дабышсыз жана радарларга көрүнүп калышы (ал тургай, сырткы асмасына курал-жарак артылган болсо, үнгө чейинки ылдамдыкта да) өңдүү сапаттарына чейинки ушундай эле кемчиликтер бар. Учактын аброю биротоло түшкөндөй эле болгон, бирок, аны пайдаланууда дагы да күтүлбөгөн кемчиликтери байкалып калууда. 24-июнда Air Force Magazine журналы америкалык F-35A истребителдерине түнөргөн булуттарга 25 милден (40 чакырымга чукул) азыраак аралыкка чейин жакындоого тыюу салынганын маалымдады.
Көрсө, инерттик газды генерациялоонун боттук тутумунун (OBIGGS) конструктивдик өзгөчөлүктөрү атмосфералык электр разрядынан абада истребителдердин май куюлган бактарынын жарылып кетишине алып келиши мүмкүн. OBIGGS системасы мурда эле ар кандай пикир жаратып келген, 2014-жылы заманбапташтырылса да жарылып кетүү коркунучу эмнеге жоюлбаганы кызык.
Жаңы F-35 Lightning II учактарынын бир нече ирет кырсыкка кабылышынан улам башка жагымсыз "ачылыштары" да чыгарын, ал түгүл жай жагдайда да F-35тин пайдаланышы кооптуу болорун болжоого болот. Бешинчи муундагы россиялык Су-57 истребителдери же радиоэлектрондук күрөш каражаттарына абада кокус туш келип калса, бул америкалык "чагылгандар" эмнеге кабыларын айтпай эле коелу.
Белгисиздикке карай учуш
Кошмо Штаттар F-35 учактарын европалык союздаштарына активдүү сатууга умтулууда. Заманбапташтырылган B61-12 термоөзөктүк авиабомбасы да башынан эле Европага багытталган. Сериялык өндүрүшү быйылкыга белгиленген, ошол эле убакта америкалыктар B61-12 бомбаларын Европада жайгашкан өздөрүнүн базаларына жайгаштырууга ниеттенет. Ошентсе да, учушта (форсажда) бортундагы өзөктүк курал жүктөлгөн истребителдин куйругу түшүп калышы же чагылган уруп коюшу да мүмкүн. Башка варианттары да болушу мүмкүн, бирок кандай болгон күндө да союздаштарына кыйын эле болот. Америкалык куралдар Европа үчүн улам кооптуу болуп барат. Германиянын каршылыгы улам күч алууда. Франция да: "F-35ти таңуулоону токтоткула" деп ачык айткан. Бул – АКШнын аскердик авиакурулуш жаатындагы технологиялык мүмкүнчүлүктөрүн ашкере баалоонун мыйзам ченемдүү жыйынтыгы. Мурда да бешинчи муундагы F-22 Raptor истребителин жасоо тажрыйбасы ийгиликсиз деп табылган. Анын дагы радиосиңирүү катмары ишенимсиз, метрлик диапазондо радарлардын "көзүнө чалдыгат", аракет радиусу – 750 гана чакырым, сериялык машинанын баасы өтө кымбат (350 млн доллар турат). Бешинчи муундагы (катталышы боюнча) F-22 жана F-35 учактарынын алгылыктуу абалга жеткирбей жатып эле америкалыктар аскердик авиациясынын келечегине үмүттүү карашат.
Дүйнөдө Т-15 "Арматанын" теңдеши жокпу? Cууга чөкпөс, отко күйбөс курал
Вашингтондун планы боюнча алтынчы муундагы биринчи истребителдер 2030-жылга чейин учуп калышы зарыл эле. Сүрөттөлүшүнө караганда душман да алар үчүн даяр имиш. "Күрөшүүгө тийиш болгон тынчокеандык театрдагы ири аралыкты эске алуу менен" кошумча май куйбай туруп эле алыс аралыкка учурууну пландашат. Радиоэлектрондук күрөш комплексинин эсебинен абадагы артыкчылыгы арбын, абдан чыдамкай болот деп ишенишет.
Бирок "бешинчи муундагы" F-35 Lightning II учагынын кыйла кымбатка түшкөн ийгиликсиз учуштарынан кийин америкалык конгресс 2021-жылы алтынчы муундагы истребителдерди жасоо программасын каржылоону 85 пайызга кыскартууга ниетин билдирген.
