Тасмага казактар каршы чыккан. "Караш-Караш окуясындагы" сүрөттөр

Жазылуу
Быйыл "кыргыз кереметинин" жаралуусунун башында тургандардын бири, СССРдин эл артисти Болот Шамшиевдин 80 жылдыгы белгиленет. Sputnik Кыргызстан агенттиги ал режиссердун алгачкы көркөм тасмасындагы кызыктуу ирмемдерди сунуштайт.

Болот Шамшиев 1964-жылы Москвадагы Бүткүл союздук кинематография институтунун режиссёрдук факультетин аяктагандан кийин "Манасчы" жана "Чабан" даректүү тасмасын жаратып, 1967-жылы казак жазуучусу Мухтар Ауэзовдун "Караш-Караш окуясы" чыгармасынын негизинде фильм тартууга киришет. Кинофильмде Россия империясынын аймагынын көчүп келген эл менен Түштүк Казакстан, Кыргызстандын жергиликтүү калкынын ортосундагы мамиле жана ошол маалдагы жер бөлүштүрүү саясаты баяндалат. Шамшиев анын сценарийин бир айда эле Ауэзовдун чыгармасына таянып жазып, кошумча архивде иштеп, тарыхый фактылар менен толуктаган.

Режиссер көзү тирүү кезинде аталган кинокартинаны тартууга казак интеллигенциясынын айрым өкүлдөрү каршы чыккандыгын айткан жайы бар.

"1967-жылы СССРдин мамлекеттик кино тармагынын башкы редактору Геннадий Сурков Орто Азия республикаларынын кино тармагын текшерип, бул максатта Фрунзеге да келген. Мен ал убакта жумушсуз үйдө отуруп калгам. Сурков атайын издеп жолугуп, эмне үчүн бош жатканыма кызыкты. Мен фильм тартканга уруксат бербей жатканы тууралуу айтсам, Сурков уруксат алып берерин айтып, кайсы чыгарма боюнча фильм тарта турганымды сурады. Жолугушууга чейин үч күн мурда Мухтар Ауэзовдун "Караш-Караш окуясы" чыгармасын жаңы эле окуп чыккам. Ошону айттым. Анын буйругунун негизинде "Кыргызфильмдин" башкы редактору мени менен фильмди тартуу жөнүндө келишим түздү. Бир айдын ичинде сценарий жазып, жетекчиликке көрсөттүм, жактырышты. Андан кийин Москвага алып барсам, ал жак да колдоп берди. Бирок бир аз убакыттан кийин Сурков катуу ооруп жумуштан кетүүгө аргасыз болуп, анын ордуна келген жаңы редактор менин сценарийимди көрүп кетенчиктей баштады. Анткени 1965-жылы белгилүү кинорежиссер Андрей Кончаловскийдин Чыңгыз Айтматовдун "Биринчи мугалим" чыгармасынын негизинде тартылган көркөм тасмасы кыргыз интеллигенциясынын нааразылыгын жараткан. Мындан улам мен тарта турган фильм казак интеллигенциясынын арасында терс көз карашты жаратышы мүмкүн деп чочулады окшойт. Адегенде бул сценарийди "Казакфильмдин" жетекчилигине көрсөтүп, макулдугун алуу керектигин айтып, мени Алматыга жөнөттү. Ак жактагылар жакшы кабыл алышкан жок. Азыр да эсимде, "Казакфильмдин" кызматкери Токол Бейбутов: "Сен кимсиң деги? Билесиңби, Мухтар Омарханович улуу жазуучу. Ушул чыгарманы ал жыйырма алты жашында жазган", — деп сөөмөйүн өйдө көтөрүп сүйлөдү. Мен ага кырк жыл мурда 26 жаштагы Ауэзов "Караш ашуусундагы окуясын" жазса, азыр мен да 26да экенимди айтып, каяша сүйлөдүм (күлүп). Ушул повесть боюнча белгилүү казак кинорежиссеру Мажит Бегалин көркөм тасма тартам деп жүргөнүн айтышты. Ошентсе да натыйжада мага "Казакфильм" бул тасманы тартканга макулдугун бир шарт менен берип, фильмдин көркөм жетекчилигине белгилүү режиссер Шакен Аймановду дайындаган", — деген Шамшиев.

Режиссёр Артык Сүйүндүков тарткан Кошокчу тасмасында НКВД начальнигинин ролун ойногон. 1991-жыл - Sputnik Кыргызстан
Дүйшөн Байдөбөтов 72 жашка толмок. Улуу таланттын сүрөттөгү экинчи өмүрү
Фильмге негизинен кыргыз жана казак актерлору катышкан. Башкы каарман Бактыгулдун ролун 28 жаштагы Сүймөнкул Чокморов аткарып, актерлук кесиби жок, бирок келбети жана таланты бар жаш жигиттин тушоосу ошондо кесилип, атагы алыска кеткен. Кинокартина Казакстандын Кордай районундагы Отар станциясынын жанындагы Шубар-Байтал жайытында, Кыргызстандын Суусамыр жайлоосунда, Көкөмерен дарыясынын тушундагы Арал айылында тартылган.

Шамшиевдин биринчи көркөм тасмасын көрүүчүлөр жакшы кабыл алып, бир топ абройлуу сыйлыктарга татыган. Мисалы, 1969-жылы Алматыда өткөн Азия өлкөлөрү жана Казакстан фестивалында "Горный беркут" баш байгесин алып, кийинки жылы Минск шаарында уюштурулган Бүткүл союздук фестивалда экинчи байге жана "Советский экран" журналынын "Мыкты көркөм фильм" номинациясына ээ болгон. Андан сырткары, Болот Шамшиев Кыргыз ССРинин Ленин комсомолу сыйлыгын алса, 1970-жылы Чокморов "Эркектин ролун мыкты аткаргандыгы үчүн" диплому менен сыйланган.

© Фото / Александр ФедоровСүймөнкул Чокморов "Караш-Караш окуясы" тасмасында Бактыгулдун образында
Советский и кыргызский актер кино, художник Суйменкул Чокморов - Sputnik Кыргызстан
1/13
Сүймөнкул Чокморов "Караш-Караш окуясы" тасмасында Бактыгулдун образында
© Sputnik / Александр ФедоровБелгилүү актер Советбек Жумадылов кинофильмде Жарас байдын ролун аткарган
Съемки фильма Выстрел на перевале Караш - Sputnik Кыргызстан
2/13
Белгилүү актер Советбек Жумадылов кинофильмде Жарас байдын ролун аткарган
© Sputnik / Александр ФедоровКинокартинада Бакен Кыдыкеева Жарас байдын байбичеси болгон
Съемки фильма Выстрел на перевале Караш - Sputnik Кыргызстан
3/13
Кинокартинада Бакен Кыдыкеева Жарас байдын байбичеси болгон
© Фото / Александр ФедоровЧокморов башкы ролду аткаргандан кийин атагы алыска кетип, ага башка режиссерлор тарабынан чакыруулар түшө баштаган
Советский и кыргызский актер кино, художник, народный артист СССР Суйменкул Чокморов - Sputnik Кыргызстан
4/13
Чокморов башкы ролду аткаргандан кийин атагы алыска кетип, ага башка режиссерлор тарабынан чакыруулар түшө баштаган
© Фото / Александр ФедоровЖарас бай (Советбек Жумадылов) менен котормочу Күчүков (Касымхан Шанин)
Советбеку Джумадылову исполнилось бы 83 года - Sputnik Кыргызстан
5/13
Жарас бай (Советбек Жумадылов) менен котормочу Күчүков (Касымхан Шанин)
© Sputnik / Александр ФедоровЭэн талаада байдын үйүр жылкысын айдаган жигиттер. Фильмдеги сейрек кадр.
Съемки фильма Выстрел на перевале Караш - Sputnik Кыргызстан
6/13
Ээн талаада байдын үйүр жылкысын айдаган жигиттер. Фильмдеги сейрек кадр.
© Sputnik / Александр ФедоровЭр жүрөк, тайманбас Бактыгул жана байлыкка чиренген Жарастын жигиттери
Съемки фильма Выстрел на перевале Караш - Sputnik Кыргызстан
7/13
Эр жүрөк, тайманбас Бактыгул жана байлыкка чиренген Жарастын жигиттери
© Sputnik / Александр ФедоровШамшиевдин бул эмгегинде Октябрь революциясына чейинки Орто Азиядагы тарыхый абал сүрөттөлгөн
Съемки фильма Выстрел на перевале Караш - Sputnik Кыргызстан
8/13
Шамшиевдин бул эмгегинде Октябрь революциясына чейинки Орто Азиядагы тарыхый абал сүрөттөлгөн
© Sputnik / Александр ФедоровАктриса Жамал Сейдакматова (Хадича) менен актер Сүймөнкул Чокморов (Бактыгул)
Съемки фильма Выстрел на перевале Караш - Sputnik Кыргызстан
9/13
Актриса Жамал Сейдакматова (Хадича) менен актер Сүймөнкул Чокморов (Бактыгул)
© Sputnik / Александр ФедоровКиночулар Казакстандын ээн талаасында, Кыргызстандын бийик тоолуу аймагында эмгектенген
Съемки фильма Выстрел на перевале Караш - Sputnik Кыргызстан
10/13
Киночулар Казакстандын ээн талаасында, Кыргызстандын бийик тоолуу аймагында эмгектенген
© Sputnik / Александр Федоров"Караш-Караш окуясына" кыргыз менен казактын бир топ белгилүү чыгармачыл инсандары тартылган
Съемки фильма Выстрел на перевале Караш - Sputnik Кыргызстан
11/13
"Караш-Караш окуясына" кыргыз менен казактын бир топ белгилүү чыгармачыл инсандары тартылган
© Sputnik / Александр ФедоровОрус бийлигинин өкүлдөрү менен ымалага келип мамиле түзгөн казак байы
Съемки фильма Выстрел на перевале Караш - Sputnik Кыргызстан
12/13
Орус бийлигинин өкүлдөрү менен ымалага келип мамиле түзгөн казак байы
© Sputnik / Александр ФедоровКРдин эл артисти Болот Шамшиевдин бул фильми "кыргыз кереметиндеги" мыкты тасмалардын бири болуп саналат
Съемки фильма Выстрел на перевале Караш - Sputnik Кыргызстан
13/13
КРдин эл артисти Болот Шамшиевдин бул фильми "кыргыз кереметиндеги" мыкты тасмалардын бири болуп саналат
Жаңылыктар түрмөгү
0