Сингапур жыл башынан бери коронавирусту жайылтпоодо башкаларга үлгү болгон мамлекеттердин бири эле. Бирок акыркы убакта бул мамлекетте дартка чалдыккандардын саны күн санап өсүүдө.
Sputnik Кыргызстан агенттиги аталган өлкөдө жашаган кыргызстандык Сарвар Хайдаров менен азыркы абал, вирустун күчөшү жана элдин абалы тууралуу баарлашты.
— Сарвар, Сингапурга кантип барып калдыңыз эле, эмне менен алексиз?
— Азыркы учурда Сингапурда кырдаал кандай?
— Азыр абал чындыгында оор. Күнүнө 500-600 кишиден коронавирус табылып жатат. Пандемия бүт дүйнөдө өрчүп жаткан кезде бизде баары жакшы болчу. Бирок, айта турган нерсе, ооругандардын 90 пайызга жакыны жатаканаларда жашаган мигранттар. Өлкө жарандарынын арасынан күн сайын 3-4 гана адамдан вирус чыгып жатат. Дартка чалдыккандардын жалпы саны 30 миңден ашты. Бирок алардын 2 миңге жакыны гана ооруканага жаткырылды. Ал эми абалы анчалык оор эместер жатаканаларда, атайын жайларда изоляцияга алынды. Башында өкмөт жакшы даярданганы үчүн айыккандардын саны көп. Каза болгон 23 жарандын көпчүлүгү кары-картаңдар, ден соолугунда башка көйгөйү барлар.
— Мигранттардын арасынан көп чыгып жаткан экен...
— Бир ай мурун вирус жуккандардын саны беш миңге жетчү эмес. Анан дароо эле мигранттардын арасында жайылып кетти. Алар көбү Бангладештен келген кара жумушчулар. Жалпысынан жатаканаларда 300 миңдей адам өтө кичинекей бөлмөлөрдө төрт-бештен болуп жашайт. Бири-бири менен тыгыз байланышта болуп, чогуу жүрүшөт. Изоляцияга мүмкүнчүлүк болбогондуктан вирус тез тарап кетти.
— Алардын абалы кандай? Мигрант деп карабай коюшкан жокпу?
— Жок, тескерисинче, өтө жакшы шартта жашап жатышат. Медициналык жардам алып турушат. Өздөрү жаш, ден соолугу мыкты болгону үчүн каза болгондор жок. Үч маал тамак, бекер интернет менен камсыз болушкан. Бири-бирине жакын болтурбоо максатында адамдардын санын азайтып, бөлүштү.
— Көп мамлекет кыйналып турган кезде Сингапурда абал туруктуу болчу. Жада калса пандемияга каршы күрөшүү үчүн мисал катары көрсөтүлүп жаткан.
— Пандемия күтүүсүз келип көп өлкөлөрдө эл дүрбөлөңгө түштү. Сингапурдачы?
— Албетте, башында дүрбөлөңгө түшкөндөр болду. Бирок өкмөт абалды дароо колго алды. "Ызы-чуу түшпөгүлө, элдин баарына жете турган азык-түлүк, медициналык жана күнүмдүк жашоого керектелчү каражаттар бар" деген билдирүүлөрдү таратып жатышты. Ошол эле учурда министрлерден түзүлгөн комитет ишке кирди. Алар күн сайын акыркы маалыматтарды элге жеткирүү үчүн жыйындарды өткөрүп жатышат. Калк өлкөдөгү абал тууралуу так жана тез кабар алып турат. Ошентсе да эл арасында психологиялык жактан өзгөрүү болгондугу байкалууда. Мисалы, өзүм жакында бир окуяга туш болдум. Метродо бара жатсам жанымдагы аял чүчкүрүп жиберди. Анан көпчүлүк дароо андан алыстап, жанында тургандар басып кетишти.
— Өлкөдө карантин кандай өтүп жатат?
Эл бийликтин айткандарын так аткарды. Бет кап такпай жүргөндөрдү жазалаган, эрежени бузгандарга акчалай айып салынган учурлар кездешип жатты. Бул үчүн атайын мыйзамдар чыккан. Пандемия жаңы башталганда сырттан келген башка өлкө жарандары 14 күндүк карантинге моюн сунбаса депортация болуп жатты.
— Жеке сизге кандай таасир этти?
– Мен болушунча үйдөн чыкпаганга аракет кылып жатам. Абал оорлой электе апамды Сингапурга алып келейин деп жаткам. Алгач Малайзияга келип, ал жерде жубайым жана кичинекей балам менен туруп калышты. Себеби баламдын документин күтүп жатканбыз. Ошол кезде чек ара жабылып, эки өлкөдө калып калдык. Эми ачылса эле жолугабыз деп турабыз. Күн сайын сүйлөшүп турам. Малайзиянын акыбалы Сингапурга караганда жакшы экен.
— Негизи эле көпчүлүк өлкөлөрдө коронавирустан медицина кызматкерлери эбегейсиз зыян тартты. Сингапурдагы дарыгерлердин абалынан кеп салсаңыз?
— Массалык түрдө ооруга кабылуу болгон жок. Жогоруда айткандай, буга чейинки пандемиядан улам тажрыйба бар экен. Коргоочу кийимдер, медициналык каражаттардын баары даяр болчу. Бет каптар да биринчи кезекте дарыгерлерге таркатылып, алар толугу менен камсыз болушту.
— Өлкөдөгү кыргыздардын жашоосу кандай өтүп жатат?
— Эми өзүңүздүн ишмердигиңиз боюнча кененирээк маалымат берсеңиз?
— Мен иштеген окуу борбору мектеп окуучуларын ар кандай сабактар боюнча олимпиадаларга даярдайт. Өзүбүз иштеп чыккан атайын программа бар. Аны жергиликтүү мектептерге сунуштап, кадимкидей тендерлерге катышабыз. Эгер утуп чыксак, атайын келишим түзүп, сабак өтөбүз. Жеке мен химия сабагынан жакшы билген окуучуларды топтоп, аларды интенсивдүү түрдө даярдайм. Жалпысынан беш мектептин ар биринде кыркка жакын окуучум бар. Азыр пандемиядан улам олимпиадалар токтотулуп, биздин да кээ бир долбоорлорубуз ишке ашпай калды. Ошол эле учурда, биздин окуу борбору жыл сайын химия, физика, математика жана биология боюнча онлайн олимпиада уюштурабыз. Ага 30га жакын өлкөдөн окуучулар катышат. Арасында кыргызстандык балдар-кыздар да бар.
— Кыргызстанга кайтуу планыңызда барбы?
— 2016-жылы Кыргызстанга барып иштедим. Бир жыл окуучуларды олимпиадага даярдадым. Бул мен үчүн жакшы тажрыйба болду. Анткени эки өлкөнүн билим берүү системасын салыштыруу мүмкүнчүлүгүнө ээ болдум. Кесибим боюнча инженермин. Эми педагогикалык жактан билим алууну көздөп жатам. Жетиштүү тажрыйба топтоп, сөзсүз Кыргызстанга барам.
