Айназик Кадыралиеванын Facebook баракчасын карап, жылмайбай коё албайсыз. Анда дайым врачтардын маянасы жөнүндөгү мыскылдар жарыяланып турат. Ошентсе да каарманыбыз абдан маңыздуу кесипке ээ, Айназик — борбор калаадагы Тез жардам кызматында кардиореаниматолог.
— Келиңиз, кепти өтө маанилүү соболдон баштайлычы. Өлүмдөн калган адамдар эсине келгенде алгач эмне дешет?
— Мен да алардан тигил жактан эмне көргөндөрүн сурай берем. Кызык да! Бирок ушу кезге чейин бир нерсе көрүшкөнүн дегеле уга элекмин.
— Мага Facebook баракчаңыз жагат. Айрыкча, түнкү кезметиңиздеги сүрөтүңүз, үй-жайсыз адамдарды текшергенден кийин жаман жыттанып калганыңызды жазыпсыз...
Маселен, жакында эле ошондой бейтапты караш керек эле, заматта анын он чакты “кайрымдуу” достору мени тегеректей калып, туура эмес иштеп жатканымды айтып кыйкырып киришти... Мен да аларга бакырдым, аны жашырбайм.
Дагы бир мисал, өткөндө абактагы катуу формадагы ичеги инфекциясы бар кишиге жардам көрсөтүш керек эле. Абалы кескин начарлап кетиптир, төшөктөн турбай калган. Ошентсе да ишибизди аткарып, врачтарга тапшырып бердик.
Алты жыл аралыгында жөнөкөй бир нерсени байкадым: канчалык жийиркене берсең, сага ошончолук илдет илеше берет экен. Азыр организмим баарына туруштук бере алат. Андан тышкары, бизди улам эмдеп турушат, жылына эки ирет гельминттерге (мите курттун чоң түрү — ред.) каршы дары ичем. Бул кадыресе көрүнүш.
— Бирок сиздерге кан менен иштөөгө да туура келет эмеспи, бул андан да кооптуу! Мисалы, ВИЧтен эч кандай эмдөө жок да.
— Жол кырсыгынан кийин айнектин сыныктары тийген жарааттар болот, анда сен эки кат мээлей кийип иштейсиң, бирок кандай болгон күндө деле колуңду тилип алышың ыктымал. Андайда "мен кармабайм, бир нерсени жуктуруп алсамчы” деп четте карап тура албайм. Кан агып жаткан жерде жүргөндө, үстү-башың бүт кан болгондо мээде таптакыр бөлөк ойлор болот.
— Өзүңүз жөнүндө сүйлөшөлүчү. Алайдын кызы болосуз да, туурабы? Бишкекке келиш кыйынга турду беле?
— Ооба, 2007-жылы Медициналык академияга өткөндө борборго келгем. Албетте, жашап кетиш керек болду, бирок наалыган жокмун. Алайлыктардын мүнөзү бекем. Бир жыл жатаканада жашадым.
— Айрым студенттер сүрөттөгөндөй жатакана шарты чындап эле начарбы?
— Андай деле эмес, Медакадемиянын жатаканасынын шарты кыйла дурус. Таракан деген жок. Тек гана жуунуучу жайдын жалпы болгону жаман. Белгилүү бир күндөрү эле жууна аласың. Мисалы, дүйшөмбү жана шаршемби күндөрү, анан да кечки саат сегизден онго чейин гана жууна алчубуз. Өзгөчө ысыкта өтө жагымсыз эле, ошондуктан күн жылыганда эжемдикине көчүп алчумун.
— Ооруканадагы алгачкы иш күнүңүздү эстейсизби?
— Ооба, ал эстен кетпейт го, айрыкча түнкү нөөмөтүмдү унутпайм. Кезметке калып, тамактанып, сүйлөшүп жатканбыз... Анан эле капыстан бейтаптар биринин аркасынан бири түшө баштады. Саны ушунчалык көп эле, ооруканада башаламандык башталып кетти. Июнь окуясынын (2010-жылкы улуттар аралык жаңжал — ред.) биринчи күнү ошентип өткөн.
Жаралангандар көп түштү. Негизинен жарааттар жеңилирээк, көбүнө чачма ок көп тийген. Түнү менен ошол майда окторду денеден терип чыкканбыз.
— Сактай албай калган биринчи киши жадыңыздабы?
— Ооба, андайды унута албайсың. Көп болду, ал маалда врачтар жетишсиз эле. Бардык чакырыктарга барып жетише албай жатканбыз, бейтапка аябай кечигип бардык, үзүлүп кетиптир. Андан ары жөнөдүк, бирок кайра дагы бир өлүм. Кийинки чакырык — кайра эле жетишпей калдык... Ошентип түшкү 12ге чейин эле үч кишини жоготтук.
Жүрөк тилинип, көңүлдү оордук баскан. Машинадан түшүп, сыртта 10 мүнөтчө отуруп эс-учубузду жыйганыбыз эсимде. Өзүбүздү колго алып, кийинки бейтапты куткарууга бет алганбыз. Анан эмне кылабыз, төртүнчү өлүмдү күтүп отурмак белек...
— Кайсы учур таптакыр эстен кеткис болду?
— Бир жол кырсыгы болгон жерге жөнөдүк. Жаш балдар МАИчилерден качууга тырышып, рулду башкара албай, май куюучу жайды, болгондо да май сакталган жерди барып сүзүшүптүр. Кудай жалгап, автомобиль алоолонгон эмес, бирок жалпайып калыптыр.
Көргөнүм үрөй учурду! Биринчиден, кичинекей унаада 8 киши - жети жигит, бир кыз бар экен! Кантип батып кетишкендерине таң каласың! Экинчиден, эч кимиси катуу жаракат албаптыр! Эң алдындагысынын буту сыныптыр, ал го бүтүп калат. Аларды Кудай чоң сактады, дайым эле андай боло бербейт да. Тагдыр менен ойнобоңуздар, жол эрежесин сактоо керек.
Мурда бейтапты кабыл албаган дарыгерлер менен калчылдашканга чейин барчумун. Телефондун видеосуна тартып, коркутуп кирчүмүн. Азыр алда канча жоош, токтоо тартып калдым. Анын үстүнө таанып да калышты, бейтаптарды шаар аралата алып жүрө албасымды түшүнүшөт.
Адам кээде өзүн жаман сезет, бирок ооруканага алып баруунун анча кажети жок болот. Андайда бейтапка эмне кылыш керектигин түшүндүрүүгө тырышам. Негизи Тез жардам кызматы кеңеш бербеши керек, бирок улгайган киши ошол бейтапканага чейин жете аларына ким кепилдик берет?
— Азыр шаарда автоунаадан көп нерсе жок. Тез жардам бейтапка жетпей калган учур көп болобу, анткени кайсы бир макоо жол бергиси келбей коёт чыгар...
— Мен иштей баштагандан бери, акыркы алты жылда, кырдаал жакшы нукка өзгөрдү. Адамдар бир топ аң-сезимдүү болуп калды. Кээде ар бир секунд маанилүү болгон, маселен, адам анафилактикалык шокко кабылып же жол кырсыгына тушуккан учурлар кездешет. Бирок көчөдөгү машинанын көптүгүнөн орун бошотууну каалаган киши деле жол бере албай калат.
— Тез жардамда гана врач эмес экенсиз, дагы башка жумушуңуз бар экен. Кантип үлгүрөсүз?
— Тез жардамда маянам — 9 500 сом, ал эми батирди мен 12 миң сомго ижаралап, коммуналдык тейлөөгө да төлөйм, тамак ичем, кийинем. Дагы сурооңуз барбы?
— Акыркы жолу качан уктадыңыз?
— Кечээ эки саат уктап алдым. Беш сааттык уйку мен үчүн табылгыс. Бирок өзүмдү көп нерседен өксүк калтырбайм, андай ой калбасын сизде, толук кандуу сонун жашоом бар. Тез жардамда айына 160 саат иштөөгө тийишмин, ошентсе да, башка жердеги сегиз сааттык ишимди эч ким жоюп коё элек. Бирок фитнес менен машыгууга убакыт табам. Алтургай, үч сааттык машыгуудан соң үйгө келип, үч күнгө жеткидей спорттук тамак-ашты даярдап коём.
— Тез жардамда иштеп эмне кыласыз? Бүт күчүңүздү алат, аты улук, супарасы курук эмгек го?..
— Негизи Тез жардамда эки типтеги адамдар иштейт: утурумдук иштегендер жана мендей “акылынан айныгандар”. Көп жолу ал жактан кетем дейм, кайра эле кайтам. Бул көңүлүмө төп иш.
— Көп дарыгерлер сыртка кетип жатышат, дүйнөнүн басымдуу бөлүгүндө бул кесиптегилердин маянасы күнүмдүк керектөөнү гана жаппастан, май көл-сүт көл жашоого да жол берет. Сиз эмнеге кетип калбайсыз?
— Мени Кытай жана Россияга чакырышкан, болгондо да жакшы айлык сунушташкан. Москвада мага 120 миң төлөп, ага кошумча акысыз түшкү тамак, жол кире убада кылышкан. Кытайда андан да жогору — 3 миң доллар жана котормочу кошуп бермек. Бир күн ойлонуп, эч жакка кетким келбегенин түшүндүм. Ошентсе да өз мекенимде жашап жатканымды сезгеним эле болбосо, Кыргызстанда мени байлап турган эч нерсе жок.
— Жакшы дарыгерди бейтаптар эле багат дешет. Ушундайбы?
— Тез жардамга, айрыкча, мага бул айтылгандын эч тиешеси жок. Бейтаптарымдын көпчүлүгү — жүрөгү оорукчан карыялар. Мага ким төлөөгө тийиш?! Ансыз да жакыр турган, андан акы алганча өзүм ага бир бөлкө нан алып бергеним оң болчу апабы? Же талкаланып калган автоунаадан жаңы эле чыгарган уланбы?
— Күнү-түнү иштесиз, турмушка да чыгышыңыз керек деп тууган-туушкандар кеп салабы?
— Ата-энем иштегениме каршы эмес. Окуп жүргөнүмдө: "Окушуң керек! Күйөөгө чыгып кете көрбө!" – деп Кудайдын куттуу күнү телефон чалышчу. Эки жыл мурда "28ге чыктың, дале турмуш кура элексиң" деп ызы-чуу салышты. Азыр буга айла жок экен деп калышты окшойт (күлүп).
— Тез жардамдын дарыгерлери менен иш боюнча жүрүп калганым бар, бейтаптарынын көбү — зериккен пенсионерлер. Болбогон кепке убакыт коротуу кыжырыңызга тийбейби?
— Кеп соңунда врачтык ырым-жырымдарыңыздан да айтып берсеңиз.
— Биз нөөмөткө чыгардан мурун дайыма шашпай таза жуунабыз. Эгер чала жуунуп калсаң, кезмет да оор өтөт. Кээде иш көбөйө түшкөндө: "Кана, мойнуңарга алгыла, ким жуунбай келди эле?" – деп тамашалап калабыз. Дагы бир ырым бар: эгер биринчи чакырыкта аял киши болсо, анда иш чачтан көп болот. Эгер бейтап эркек болсо, анда кезмет жеңил өтөт!
