Алтын жатын, кызыл камчы, төшөк салар... Көөнө сөздөргө көңүл коебуз

БИШКЕК, 26-июн. — Sputnik. Тибиртке рубрикасында бүгүн кыргыздардын турмуш тиричилигиндеги жана үй-бүлөлүк мамилелериндеги салттык жүрүм-турумдарда колдонулган көөнө сөздөрдү чечмелейбиз. Материалды даярдоодо этнограф Динара Молдокулованын Кыргыздардын салттык жүрүм-турум маданияты китеби пайдаланылды.

Бели сынды — күйөөсү каза болгон аялды бели сынды деп жүгүндүрүшкөн эмес.

Жеңе катын — бир туугандардын улуусу өлүп, анын жесирин кайнисине нике кыйган учурда, ал аялды эл арасында жеңе катын, тактап айтканда "баланчанын жеңе катыны" деп атап коюшкан.

Элечеги ообогон — күйөөсү өлбөгөн, бир никедеги, күйөөсү менен ажырашпаган аял кишиге карата айтылган.

Салбар аял — күйөөсү чанып, көңүл бурбаган аял.

Ит жатын, күмүш жатын, алтын жатын — аялды төрөгөн балдарына жараша сыпаттап айткан сөздөр. Балдары начар төрөлүп, жаман чыкса аялды ит жатын, ал эми чыгаан уулдарды төрөгөн аялдарды күмүш жатын, алтын жатын деп аташкан.

Этеги суюк, этеги ачык — жүрүм-туруму начар, күйөөсүнөн башка адам менен жүргөн аял кишиге карата айтылган сөз.

Ак кылуу — балага тескери бата берип, балалыктан кечүү.

Жети шакы — аялга төлөнгөн калың.

Кызыл камчы — аялын көп урган эркекке карата айтылат.

Тасма тартынуу (тасма тагынуу) — жесир аялдын аза күтүү мезгилинде карманган салттарынын бири. Мында аны өңүнөн аздырып, арыктатуу максатында оролгон кыл аркандын үстүнө отургузуп, белин кыл аркан же кайыш кур менен курчаган.

Тизе жылытуу — аялынын үстүнө жаңыртып токол алуу.

Төшөк салар — кыз-күйөөнүн жатар төшөгүн салган жеңелерге берилген белек.

Куу шыйрак, куу этек — төрөбөгөн аялдарга карата айтылган сөз.

Уу сийдик, куу сийдик — тукумсуз эркек.

Эриш бузуу — кайындуу кызды ала качуу же никелүү аялды бузуу.