Андан бери кыргызстандыктардын капчыгында 3, 10, 100, 200, 500, 1000, 5000 жана 2000 сом номиналындагы банкноталар пайда болду.
Кыргыз акчасынын туулган күнүнө карата Sputnik Кыргызстан агенттиги Улуттук банктан сом тууралуу кызыктуу фактыларды алды.
Сомду ким жасайт. Улуттук валютанын банкноталарын кайсы компания даярдай турганы эл аралык тендердин негизинде аныкталат. Мисалы, 200, 500 жана 1000 сомдуктарды англиялык De La Rue компаниясы, ал эми 20, 50, 100 жана 5000 сомдуктарды франциялык Оbеrthur Fіduсіаіrе ишканасы басып чыгарган. Аталган мекемелер акча даярдап бергендиги үчүн канча акы аларын Улуттук банк ачыктабайт.
Жаңы банкноталар керек экени кантип аныкталат. Жаңы банкноталардын качанкыга жана канча көлөмдө керек экени 1,5-2 жыл мурда эсептелет. Ал үчүн Улуттук жана коммерциялык банктардын кассаларына нак акчанын келип түшүүсү, кайрадан берилүүсү жана алардын кайтарымдуулугу салыштырылып, анализ жүргүзүлөт. Жаңы акча заказ кылуу чечимин Улуттук банк кабыл алат.
Даяр акча Кыргызстанга кантип алып келинет. Нак акчаны өлкөгө даярдоочу компания жеткирип берет. Кагаз банкноталар аба жолу менен, ал эми монеталар темир жолу аркылуу ташып жеткирилет.
Курамы жана сапаты. Сом 100 пайыз пахта буласынан жасалып, кагазы 5 миң жолу бүктөөгө туруштук берет. Пайдалануунун мөөнөтүн узартуу үчүн жаңы технологиялар, мисалы, банкнотага кир жукпаш үчүн, анын алдыңкы жана арткы бетине атайы лак колдонулат.
Канча акча жок кылынат. Жылына Улуттук банк тарабынан 35-40 тоннага жакын айрылган, эскилиги жеткен акчалар жок кылынат. Алардын ордуна жаңы сомдор жүгүртүүгө чыгарылып, жок кылынган эски акчалардын ордун толуктайт. Ал эми "жашоосу" аяктаган сомдор кайра иштетилип чыгып, картонго айланат.
Жаңы акчанын дизайны. Валютанын алдыңкы жана арткы бетине кайсы сүрөттөр коюлары бекитилгенден кийин Улуттук банктын сүрөтчү-дизайнери акчанын алгачкы дизайнын иштеп чыгат. Андан соң даярдоочу компания менен бирге улуттук валютага заманбап коргоо элементтерин жайгаштырып, компаниялардын дизайнерлери, технологдору жана эсептеп-иргөө техникасында колдоно турган тиешелүү адистердин жалпы катышуусу менен жаңы акчанын дизайны жаралат.
Кагаз тыйындарды азыр колдонууга болобу. Мурдагы кагаз түрүндөгү 1, 10, 50 тыйындар кайсы жылы чыгарылганына карабастан, төлөм каражаты катары милдеттүү түрдө кабыл алынууга тийиш. Эгер колуңузда кагаз тыйындар болсо, коммерциялык же Улуттук банкка алып келип, банкноталарга же монеталарга акысыз алмаштыра аласыз.
Жасалма сомдор. 2016-жылы жалпы суммасы 287,7 миң сомго жеткен 288 банкнота, былтыр 35,3 миң сомдү түзгөн 26 жасалма банкнота табылган. Бирок Кыргызстанда жасалма акча көйгөйү өлкөнүн экономикасына олуттуу зыян алып келбейт. Анткени, 1 миллион банкнотага 0,1 гана жасалма акча туура келет.
2000 сомдук. Акыркы жолу 2000 сом номиналындагы банкнота чыгарылды. Ал Кыргызстандын эгемендигинин 27 жана улуттук валютанын 25 жылдык мааракесине арналды. Өзгөчөлүгү — дизайны тигинен жасалган. 2000 сомдук Борбордук жана Чыгыш Европа, ошондой эле КМШ өлкөлөрүнүн ичинде "2018-жылдын регионалдык эң мыкты банкнотасы" деп аталган абройлуу эл аралык сынагынын жеңүүчүсү болду.
