Нургүл Максутова

Соңку учурда чет тилдерди эле эмес, кыргызчаны да жакшылап үйрөнүү актуалдуу болуп бара жаткандай. Себеби мындан 20-25 жыл мурда колдонулган сөздөрдү учурдагы коомчулуктун бир бөлүгү, жаштар колдонбой калганын байкоого болот. Мындан улам Sputnik Кыргызстан кыргыз тилиндеги аз колдонулган сөздөрдөн турган тест сунуштайт.

"Жат жазууну акыркы ирет качан жаздыңыз эле?" деген суроо берилсе, ар бир адам окуучулук учурун эстейт. Кандай каталарды кетиргениңиз эсте жокпу? Анда кайрадан мектеп партасын элестетип, биздин тесттен өтүп көрбөйсүзбү?

Кээ бир сөздөрдү угуп эле жүрүп, бирок анын мааниси эмнени түшүндүрөрүн билбейбиз. Үңүлө келсек, аларды бабаларыбыз колдонуп келген, андан тышкары, көркөм чыгармалардан табабыз. Манастын тилин билебизби?.. Күмөн санап турсаңыз, төмөнкү тесттен өтүп көрбөйсүзбү?

Бүгүнтөн тарта Жогорку Кеңештин VI чакырылышынын депутаттары электорат менен жолугууга жана эс алууга кетти. Ишке сентябрда кайтып келишет.

Нарынга же Чүйгө жол чыгып, жөнөп калдыңыз. Жакшылыктар көп болсунчу, же куданы ошол жактан күттүңүз. Барганда конок койдон жоош болуп отура бербей, алардын өзгөчө сөздөрүн үйрөнүп алсаңыз, ашыктык кылбаса керек. Бул сапар эки аймакта көбүрөөк колдонулган диалект, говорлордон тест жасадык.

Жакында кыргызстандыктар жапырт жазган жат жазууну карап отуруп, кишинин оюна келбеген каталарды таптык. Эгер баамдасаңыз, аларды төмөнкү тесттен кезиктиресиз. Негизи эле бир карап коюңуз, балким, алды-кийин диктант да жазып каларсыз. Ал эми азырынча бул тесттен өтүп көрсөңүз.  Сабаттуулугуңузду жалпылап бир текшереличи!

Ката жазуу кыргыз коомчулугунун арасында кадимки көрүнүшкө айланып бара жаткандай. Бул пикирди бекемдеген дагы бир факты - жакында көптөр катышкан жат жазуу болду. Өкүнткөнү, мамлекеттик жана муниципалдык кызматкерлер диктанттан "1", "2" сыяктуу бааларды алган. Албетте, жакшы баага татыгандар да болду. Тилекке каршы, алардын саны аз экенин көрүүгө болот.

Прокуратурада иштей алат белең? Сизге ушундай суроо берилди беле же иштегиңиз келеби? Анда өзүңүздү сынап көрбөйсүзбү? Албетте, кызмат менен камсыз кыла албайбыз. Ошентсе да, көзөмөл органында иштөөчүлөр жана мамлекеттик кызматкерлерге бериле турган суроолордон турган тестти сунуштайбыз.

Канчалык коом алдыга кетип, технология өнүгүп жатканы менен кээде сабаттуу жазууну унутуп бара жаткандай сезимдер болот. Себеби азыр "Фейсбукту" баш, "Инстаграмды" төш кылып, "Одноклассникини" кошо чапчып, ушул айдыңдарда кыргызча ката сөздөрдү жайната жазып жатабыз.

Макалдарга канчадан бери кайрыла элекпиз. Сөздүн көркү, каймагы дал ушул сөздөр эмеспи. Андыктан, Sputnik Кыргызстандын кезектеги тестинде төмөндөгү макалдарды улап кетип, кептин толук маанисин ачууну сунуштайбыз.

Быйыл Баткен окуясына 21 жыл толду. Ал согушта каза болгон 20 жаштагы жигит азыр 40ка чыгып, очор-бачар болуп отурмак...

Эскирген сөздөрдү азыркы жаңы терминдер, неологизмдер менен кошуп сүйлөгөнгө кудуретибиз жетеби? Негизи кептин көркүн көөнө, унутулуп же али биз эшите элек сөздөр чыгарарын байкадыңыз беле? Жок деп баш чайкаардын алдында төмөнкү сөздөрдү социалдык тармакка пикир, кайрылуу же жөн эле пост жазар алдында колдонуп көрбөйсүзбү, замандаш.

2015-жылы Бишкек шаарында Нурлан Зарнаев менен Гүлайым Абдылдаева төрт уулдуу болгон. Бүгүн, 9-апрелде, ошол төрт эм төрт жашка чыкты.

Алыскы бир облустан куда тостуңуз. Шаңкылдап ырдап, шартылдата комуз чертип болочоктогу туугандардын көңүлүн алып жатасыз. Анан эле сизге кайрылып калды, кайталап сурадыңыз, коногуңуз дагы ошол эле сөздү айтты. Албетте, эмне деп жатканын түшүнүүгө абдан аракет кылып жатасыз дейли. Алды-кийин аны укпаптырсызбы? Себеби диалект сөздөр турбайбы... Эми канттиңиз?

Албетте, адам тилди толук өздөштүрүп билип бүтө албаса керек. Эне тилибиз болгону менен кыргызча бир катар сөздөрдү билбей, маанисин айта албай калган учурлар болот. Sputnik Кыргызстан бул жаатта тест жасады. Эгерде арсар болуп турсаңыз, билимиңизди текшерип көрүңүз.