Рынокко бокситтердин келиши үзгүлтүккө учуроо коркунучу жаралды. Анткени Гвинеянын үлүшү дүйнөлүк рыноктун төрттөн бир бөлүгүн түзөт. Кызыкдар тараптардын арасында россиялык "Русал" да бар. Жеңил металлдын баасы эми кандай болору, дүйнөдөгү бул жааттагы жагдай тууралуу Ирина Бадмаеванын макаласы РИА Новости сайтына жарыяланган.
Ылдамдык артты
Жыл башынан бери эле алюминий 40 пайызга жогорулады. Бул металл дээрлик бардык тармактарда — космостук, авиа жана автомобилдик техника, курулушта пайдаланылат. Анан да бул – көп нерсеге жарай турган таңгактоочу материал эмеспи, мисалы, тиричилик товарлары, банкадагы газдалган суусундуктар, фольгадагы балмуздак ж.б. Бирок аны өндүрүүгө электр кубаты көп сарпталат. Атмосфера булганат, мунай, табигый газ жана көмүр жагылат. Айрыкча Кытайда абал ушундай, анткени бул державада алюминийдин жарымы өндүрүлөт.
Кубаттуулукту катуу көзөмөлдөө жана бара-бара импортчуга айлануу менен КЭР көмүр кычкыл газынын чыгындыларын азайтуу аракетинде.
"Алюминий менен 20 пайызга камсыздаган Синьцзян провинциясында августтун аягынан тарта беш заводдо өндүрүш көлөмү кыскартылды", — деп белгилейт TeleTrade маалымат-аналитикалык борборунун башкы экономисти Марк Гойхман.
Ал эми Россия өткөн айдан бери экспорттук пошлина киргизди. Анын көлөмү баадан 15 пайыз, бирок тоннасына 254 доллардан кем эмес каражатты түзөт.
Кытайдагы декарбонизация кампаниясы жана россиялык пошлиналар баанын өсүшүнө себеп болду. Трейдерлер акысы жогорулап бара жаткан ташуу кызматы жана күтүлгөн таңсыктыктан пайда көрүүнү көксөп туру. Бул көрсөткүч 2024-жылы сегиз миллион тоннага жетиши мүмкүн. Ал эми суроо-талап жылына үч пайызга көтөрүлүп турат.
Биринчи жарым жылдыкта дүйнөлүк суроо-талап дээрлик 12 пайызга өстү. Ал эми өндүрүш — болгону 5,7 пайызга жогорулады.
Африкалык фактор
Баанын кымбатташына Гвинеядагы аскердик төңкөрүш да кошул-ташыл болду. Африканын батышындагы бул өлкө — бокситтер менен негизги жабдуучу. "Сырьё боюнча Кытай менен Австралиядан кийинки үчүнчү сапта, тагыраак, жылына 50 миллион тонна алат. Изилденген запас боюнча (7,4 миллиард тонна) биринчи орунда", — деп тактайт AMarkets аналитикалык департаментинин жетекчиси Артем Деев.
Гвинея өкмөтүнүн маалыматы боюнча, былтыр экспортко 84,2 миллион тонна боксит жүктөлгөн. Басымдуу бөлүгү Кытайга жөнөтүлгөн. Аталган республикадан жабдуудагы кымындай да үзгүлтүк рынокту бир топ солгундатышы ыктымал. Дүйнөдө жылына 60 миллион тоннадан ашуун алюминий алынат. Жарымынан көбү КЭРде, Россия жана Индияда төрт миллиондон өндүрүлөт. Гвинеядагы бийликти басып алган аскерлердин лидери Мамади Думбуйя тоо-кен компанияларын ишти улантууга чакырды. Өкмөт менен түзүлгөн келишимдер сакталарына убада берген. Бирок бул анчалык ынандырарлык болгон жок.
"Русал" да кабатырланууда. Анткени ага Гвинеядагы "Киндия бокситтери компаниясы", жылына өндүрүмдүүлүгү үч миллион тоннаны түзгөн Dian-Dian кени, ошондой эле Friguia бокситтик-глиноземдик (алюминийдин оксиди) комплекси таандык. Операциялык отчёттуулук маалыматы боюнча, биринчи жарым жылдыкта гвинеялык ишканалар 3,8 миллион тонна боксит алышкан.
"Эгер кен казуудагы көйгөйлөр созула берсе, компаниянын өндүрүш көлөмү алда канча кыскарышы мүмкүн. Бирок келтирилген зыяндын көп бөлүгү баанын жогорулашы менен да жабылышы ыктымал, анткени бүт дүйнө мындан жабыр тартат", — дейт PFL Advisors инвестициялык компаниясынын башкаруучу өнөктөшү Федор Наумов.
"Русалдын" акцияларынын наркы алюминий баасы менен гана аныкталбайт. Инвесторлор менен мамиле да буга таасир этет. "Эгер компания дивиденд төлөп бере баштаса, баа 100 рублдин тегерегинде болмок. Позитивдүү рыноктук жагдайга карабастан ушул тапта "Русал" андай кылбайт, себеби акыркы бенефициар Олег Дерипаска санкциялардын айынан каражат ала албайт", — деп белгилейт маектеш.
Аскердик көзөмөл
Россиялык экспорттун 40 пайыздан ашууну АКШ жана Түркияга багытталат. Иштетилбеген металл рыногунда Россия 17 пайыздык үлүшү менен алдыңкы сапта.
Экинчи орунда 15 пайыз менен Канада, үчүнчү он пайыз үлүшү бар Австралия турат.
Бирок сырьёсуз эч нерсе сатылбайт. Гвинея мында — негизги бөлүк (звено). Өлкөдөгү саясий туруксуздук бокситтерди жеткирүүнү үзгүлтүккө учуратышы ыктымал.
Мамлекеттик төңкөрүштүн максаттарынын бири — алюминий рыногун көзөмөлдөө. Ошондуктан хунта чет өлкөдөгү негизги сырьё сатып алуучулар менен мамилесин тез арада жакшыртууга умтулары шексиз.
Бирок республикада кош бийлик орносо, ички жаңжал көпкө уланат. Ошондо алюминий ташуу көйгөйү жаралары талашсыз. Ошол эле учурда жогорку суроо-талап бааны улам өйдөлөтүүдө. Сентябрда алюминийдин тоннасы үч миң доллардан ашат. Жыл аягына дейре дагы кымбаттайт. Анткен менен август-сентябрдагыдай өсүш эми кайталанбайт.
