Жаза аткаруу мамлекеттик кызматында жалпы 27 жаза өтөө жайы иш алып барып, аларда 6000ден ашык адам кармалат.

ЖАМКтын өзүнүн эки ооруканасы бар: Бишкекте жайгашкан №47 мекеме соматикалык ооруларды караса, Молдовановкадагы №31 мекемеде кургак учук жуктургандар дарыланат. Бул жактарда дарыгерлер эмгектенет. Ал эми калган жаза өтөө жайларында фельдшерлер кызмат көрсөтөт.

Ал эми абактагы бейтаптардын диагнозун тактоо кыйынга турган учурларда жана татаал операция талап кылынса сырттагы жалпы ооруканаларга чыгарылары маалым.

Өлкөдөгү жалгыз аялдар абагы — №2 түзөтүү колониясы Бишкектен анчалык алыс эмес Степное айылында жайгашкан. Абактын өзүнүн төрөтканасы жок болгондуктан Чүйдөгү жакын оорукана менен келишим түзүп, ошол жактан көз жарышат. Аялдарды ал жактан кызматкерлер кайтарып жүрөт.

Операция, процедура жана дары-дармектин чыгымдарын ЖАМК өзү көтөрөт. Кээ бир учурларда соттолгондордун туугандары жардам берерин айтышты. Жылына аталган мекеменин медициналык камсыздоосуна
6 800 000 сом бөлүнөт.

2021-жылдын алты айында абакта отургандардан 3 439 оору аныкталган. Анын дээрлик көбү дем алуу органдарынын илдети, андан кийин тамак сиңирүү органдарынын дарты, жаракаттар жана уулануулар, бөйрөк-жыныс органдарынын дарттары, тери оорулары, нерв тутумунун оорулары жана кургак учук.

Абакта жаткандар чет мамлекетке чыгып дарылана албайт. Бирок дарты өтө олуттуулар өкмөттүн токтому менен түрмөдөн бошотулат. Муну ЖАМК, Саламаттык сактоо министрлиги жана сот ишке ашырат.

ЖАМКтын билдиргенине караганда, Кыргызстандын жаза өтөө жайларында 2020-жылдын биринчи жарымында 23 жана 2021-жылдын биринчи жарымында 16 киши көз жумган. Алар мүнөздүү эмес оорулардан (соматикалык), кургак учук, ВИЧ инфекциясы, рак, жаракат жана суицидден каза болгон.

Жаза өтөө жайына түшкөндөн кийин ошол жактан оору жуктуруп, убагында жардам албай каза болгон учурлар да бар экени белгилүү болду.

Атын атагысы келбеген пайгамбар жашындагы аялдын көз жашы эки жылдан бери кургабай келет. Анын баласы абактын ооруканасынан операция болгондон кийин көз жумганын айтат.

Жактоочу Замир Жоошев иш практикасында абакта жатып ооруга кабылып, көз жумган учур болгонун айтат.

Жоошев адвокаттар абактагы оорулууларга жардам берүү үчүн тиешелүү арыз менен ЖАМКка, андан майнап чыкпаса Акыйкатчыга же Кыйноолорду алдын алуу улуттук борборуна кайрыларын айтат. Ал көп учурда жактоочулардын кийлигишүүсү жардам берерин белгиледи.

Ал эми Жаза аткаруу мамлекеттик кызматы кайрылгандарга жардам убагында көрсөтүлөрүн айтып, абакка түшкөндүн баары оорулуу болуп калат деген түшүнүк туура эмес экенин билдирди.

Мекеме 2020-2021-жылдары соттолуучуларга массалык скрининг жүргүзүлгөнүн билдирди. Натыйжада ооруну эрте аныктоо жана дарылоо жакшырып, бейтаптардын саны азайган.

Кыргызстандагы жаза аткаруу жайлары медициналык тейлөөнү стандартка ылайык жүргүзбөйт. Мындай тыянакка 2018-жылы адвокат Батыр Ботобеков төрагалык кылган "Голос свободы" коомдук бирикмеси, Омбудсмендин аппараты жана Кыйноолорго каршы коалициясынын мүчөлөрү изилдөөдөн соң келишкен.

Ботобековдун айтымында, андан бери деле абал жакшырган жок, коронавирустун фонунда да курчуду.

Адвокат ЖАМКтын медициналык кызматын Саламаттык сактоо уюмуна өткөрүп берүүнү туура деп эсептейт.

"ЖАМК медициналык кызматты көрсөтпөй, өз милдеттерин түз аткарышы керек. Медик биринчи кезекте өмүр сакчысы, алар жалпы ооруканаларда адаттагыдай иштеши керек. Абактын ооруканасында өлүм-житим болот, кызматтык иликтөөнү өздөрү эле жүргүзүп коюшат. Соттолуучулар эмне болуп каза тапканы белгисиз. Балким, ага убагында медициналык жардам көрсөтүлбөй калгандыр же туура эмес дарылаган болушу мүмкүн", — деди Ботобеков.

Жактоочу мындай иликтөөлөрдүн жыйынтыгы менен ЖАМКка бир катар сунуштар берилерин, бирок алардын көбү сөз бойдон калып жатканын кошумчалады.

Ал эми ЖАМК Саламаттык сактоо министрлиги азыркы учурда мекеменин медицина тармагын тескегенге мүмкүнчүлүгү жок деп эсептейт.

"Биздин дарыгерлердин айлыгы жарандык секторго салыштырмалуу жогору.
Буга кошумча наам алып иштешет, пенсияга эрте чыгышат, бир катар жеңилдиктер да каралган", — деп билдирди мекеменин маалымат кызматы.

ЖАМК медицина тармагында 250дөн ашык киши эмгектенерин билдирип, невропатолог, окулист, теривенеролог жетишсиз экенин моюндады.

Ошондой эле ЖАМК Кыргыз мамлекеттик медициналык кайра даярдоо жана квалификацияны жогорулатуу институту менен келишимдик негизде дарыгерлеринин тажрыйбасын жогорулатып келгенин айтат. Бирок былтыр аталган институт келишимди бир тараптуу бузуп, каражат талап кылган. Мекеме учурда окууну жандантуу үчүн Саламаттык сактоо министрлигине кайрылып жатканын белгиледи.

Пандемия башталгандан тарта 2021-жылдын алты айына чейин абактардагы 58 адамда коронавирус инфекциясы аныкталган.

Макала даярдалып жатканда, тагыраагы, 24-июлда ЖМКларда Бишкектин четиндеги аялдар абагында коронавирустун массалык түрдө катталганы тууралуу маалымат чыккан. Анда адвокат Батыр Ботобековго кайрылган соттолуучу аял түрмөдөгү эки жүздөн ашуун кишинин 50сү ооруга чалдыкканын жана медициналык жардам жакшы көрсөтүлбөй жатканын айткан.

Андан кийин ЖАМК маалымат таратып, 246 тест алынган соң оору беш аялдан гана аныкталып, алар жардам алып жатканын, ошондой эле дары-дармек жетиштүү экенин билдирген.

Учурда коронавируска каршы вакцинаны абак кызматкерлери алышууда. Соттолуучулар да өз каалоосу менен алса болорун белгиледи.

Акыйкатчыга соңку 1,5 жылда ден соолугуна байланыштуу 30га жакын киши кайрылып, кан басымы, өнөкөт пиелонефрит, эпилепсия, эхинококк, пневмония оорусу менен жабыркаганын айткан.

Омбудсмен бейтаптарды ооруканаларга жаткырууга жардамдашат, ошондой эле жаза өтөө жайларына мониторинг жасап, сунуш берип турат.

Акыйкатчы аппаратынын башчысы Аскат Азарбековдун айтымында, абактагылардын майыптыгын белгилөөдө кыйынчылык бар.

Ал абактагылар майыптык категориясын албай калса мунапыска илинбей калышы мүмкүндүгүн белгиледи.

Камакка алынгандар 48 саат ичинде, баш коргоо чарасы тандалганга чейинки убакта ден соолугу начарласа жалпы ооруканаларга жеткирилет. Эки суткадан кийин тергөө абагына түшкөндө ЖАМКтын ооруканасынан дарыланат.

Адвокат Ботобеков убактылуу кармоочу жайлар да текшерилип, медициналык-санитардык коопсуздук сакталбай турганы аныкталганын айтат.

Анын билдиргенине караганда, Бишкек менен Чүйдүн айрым убактылуу кармоочу жайларында гана фельдшерлер штаттык түрдө иштебесе калган жактарда абал начар.

"Көп эле убактылуу кармоочу жайларда дарыгерлер тартыш. Адатта биринчи жардам кутусу (аптечка) менен кызматкерлер эле жардам көрсөтүп коюшат", — деди жактоочу.

ИИМ менен УКМКга убактылуу кармоочу жайларындагы медициналык тейлөө тууралуу суроо узатканыбызда, фельдшерлер кызмат көрсөтөрүн, зарылчылыкка жараша кармалгандар Тез жардам менен жалпы ооруканаларга жеткирилерин айтышты. Бирок медиктер жетиштүүбү деген сурообуз эки жактан тең жоопсуз калды.

Жактоочу Нурбек Токтакунов абакта жатып ден соолугу начарлагандар эркиндикке чыккандан кийин даттанбай, буга байланыштуу иштер териштирилбей каларын айтат.

Адвокат камакка алынгандарга жасалган мамиле гумандуу, ошондой эле жаза өтөө жайларында медициналык-санитардык камсыздоолор талаптагыдай болушу керектигин белгиледи.