Смоленскидеги дем алыш: кайсы жайларын кыдырып, эстеликке эмне алса болот?

Аталыш таржымалынын бир версиясы боюнча, калаа Смольня дайрасынын ысымын алган (байыркы славянча "кара топурак").
Дагы бир варианты боюнча, бул жер "варягдардан грек тарапка" кеткен жолдогу эң ири соода борбору болгон. Кайык курууга пайдаланылган смола өндүрүшкөн деп эсептелет.

Ар тараптан храм комплекси менен Собор тоосу көрүнүп турат.
Сепилдин дубалдары айланасына XVI кылымдын аягында тургузулган. Анын көп бөлүгүн 1812-жылы Москвадан чегинген Наполеондун аскерлери талкалап кеткен.
"Коргонду толук айланып чыгыңыз (6,5 чакырым), дөңсөөлөр менен бирде өйдө, бирде ылдый жүрүп отурасыз. Смоленскинин этегинде турган жоо кабылгандай эле сезимдерге тушугасыз", — деп сунуштайт гид Наталья Михайловская. Бирок ашыкканыңыз оң, себеби келерки жылга бул курулушту рестраврациялоо пландалган.

Бүтүндөй Смоленск чебинде бир дагы окшош мунара болгон эмес. Алардын бийиктиги жана формасы бул жердин рельефи менен аныкталган. 38 мунарадан 18и сакталып калган.

Коргондон нарыдагы Успенский собору поляктар тарабынан талкаланган храмдын ордуна XVII кылымдын башында курулган. XII кылымда Владимир Мономахтын тушундагы чиркөө чегинген интервенттер анын жанындагы ок-дары сакталган кампаларды жардырышканда урап түшкөн. Бирок иконостасы (чиркөөнүн төркү бөлүмүн бөлүп турган тосмо) жана жыгач-ташы сакталып калган.
Собор калаанын колдоочусу — ыйык Меркурий Смоленскийдин катырылган денеси жана анын темир сандалы сакталганы менен белгилүү.

Смоленскте XII кылымга таандык, монголдук доорго чейинки архитектуранын эстеликтери болгон үч храмды сактап калышкан. Алардын үчөө тең иштейт, — дейт гид Светлана Бычкова. Алар: Городянкадагы Петр жана Павел, Иоанн Богослов жана Михаил Архангел (аны Свир деп да коюшат) чиркөөлөрү.

"Россиянын жапжашыл он шаарынын бири. Тарыхый борборуна парк, скверлер курулган. Сепилдин ичинде эле эки: Блонье жана Лопатинский бакчасы салынган, — деп түшүндүрөт Светлана Бычкова. — Мында Смоленскинин эң эски эстелиги турат, ал 1812-жылы калааны коргогон жоокерлерге арналган. 1845-жылы коюлган.

Блонье бакчасына расмий түрдө Смоленск губерниясынын кулуну болгон Михаил Глинканын ысымы берилген. Коло скульптура — бул композитордун элесине арналган биринчи эстелик, ал 1885-жылы ыктыярдуу топтолгон каражатка тургузулган. Атактуу смоляндыктын чыгармалары үн күчөткүчтөр аркылуу жаңырып турат. Парктын чок ортосунда айланасы сейил тилкелерине толгон музыкалык фонтан бар.

Он беш жыл мурун сепилдин дубалдарынан анча ыраак эмес жерде балдарга — фашисттик концлагерлердин туткундарына багышталган "Куйкаланган гүл" деген эстелик тургузулган.
Улуу Ата Мекендик согуштун тарыхына арналып ушундай эле аталыштагы музей ачылган. "Анда сизге түркүн доордогу курал-жарактарды көрсөтүп, кантип колдонушканын айтып беришет", — дейт Наталья Михайловская.
Сизди шаарда дагы XV жана XVI кылымдардагы иконалар, Шишкин, Поленов, Репин, Суриков, Врубель, Левитан, Коровин, италиялык жана голландиялык живописчилердин эмгектери коюлган көркөм галерея да күтөт.

"Смоленскиге архитектурага кызыккандар бир келип кетсе болот: мында эклектика, модерн, конструктивизм бар. Имараттар согуштан соң кайра калыптандырылган, — дейт Михайловская. — Бирок жыгач курулуштардан калган жок".

"Туристтерге сөзсүз "Маяковский" барына баш багууга кеңеш берет элем, чакан болсо да, мезгилдик тамактар жана таттууларды сунган ашканасы менен даңаза, — деп кебин улайт Михайловская. — Ишембинин кечтеринде жаз концерттери коюлат. Терезе текчеси болгон столдордо тамактанып, айнектен ылдый агылган жамгырдын агымын тиктей кыялдансаңыз болот".
Del Mar устрица бары — жалпынын көңүлүн ээлеген жай. "Моллюскалардын түрү кеңири, баары жаңы кармалган, — деп белгилейт Наталья. — "Сүйкүмдүү бийкеч" тасмасында ойногон Жулия Робертстин каарманы сымал мурда билбеген идиш-аяктарды көрүп апкаарып калсаңыз да, аларды кантип кармашты сизге сөзсүз үйрөтүшөт".

Калаанын сүрөттөрү түшүрүлгөн магнит, открытка, керамикадан тышкары, Смоленскиден өзгөчө азем эстеликтерди да алып кетишет. Мисалы, революцияга чейин эле Туладагыдан да белгилүү болгон Вязьма пряниктери жасалат. Жыты аңкыган бал-жаңгактуу, цукаттуу, жер жаңгак жана бадам кошулган шириндиктерди санап берди Светлана Бычкова. "Бул таттуу туурасында Пушкиндин да: Москва колуктулары, Вязьма пряниктери менен даңазалуу" деп жазганы бар" — деп кошумчалайт ал.
Смоленск конфекттери, ооба, жаңылыштык эмес, дал конфеКТтери — шекер ширесиндеги (сиробу) жемиштер, негизинен, алма, алмурут. Табигый, даамдуу азык байыркы технология менен жасалат. Бул жактан курамына какао буурчагы жана кант камышы кошулган анжир, жайма как, шоколадды да сатып алышат.
Бирок бриллиант да ала кетсеңиз болот, Смоленскиде алмазды кайра иштетүүчү ири ишкана жайгашканын айтат Наталья Михайловская.
Баарына кошумча, байпак сатып алыңыз. Жергиликтүү байпак фабрикасы космонавттарга да атайын буюмдарды чыгарат.