39 жаштагы Нургүл Кадырова Кыргызстандагы айыл чарба тармагына жаңылык алып келген фермерлердин бири. Ал өстүргөн сафлор өсүмдүгү керек болсо тажрыйбалуу дыйкандарга да тааныш эмес. Sputnik Кыргызстан агенттиги Ош шаарында турган фермер менен жолугуп жаңы иш баштоонун оош-кыйышы, дыйканчылык кылган кыз-келиндер туш келген кыйынчылыктар тууралуу баарлашты.
— Фермерликке бел байлоого чейин Россияда көп жыл жашаган экенсиз. Алгач ошол тууралуу айта кетсеңиз?
— Ооба, биз да көпчүлүктөй эле 2002-жылы үй-бүлөбүз менен Москва шаарына кеткенбиз. Ал жакта кадимки мигрант катары мен дүкөндө, жолдошум маршруттук унаанын айдоочусу болуп иштедик. Россияда жалпысынан 15 жыл жашадык. Төрт балабыздын баары ошол жакта төрөлдү. Кыргызстанга 2016-жылы күзүндө келгенбиз.
— Он беш жылдан кийин Кыргызстанга кайтып келүүңүздөргө эмне себеп болду?
— Анан фермерликке кантип аралашып калдыңыз?
— Чогуу окуган курбу кыздарым менен мектепти бүтүргөндүгүбүздүн 20 жылдыгына чогулуп калдык. Анан ал жерде ар биринен кеңеш сурадым. Кантип иштейм, эмне жумуш баштасам болот дегендей. Себеби Москвада жүргөн 15 жыл ичинде Кыргызстанда көптөгөн өзгөрүүлөр болуп, турмуш-шарт башкача болуп кетиптир. Мен кээ бир нерселерди жакшы түшүнө албай, кыйла эле артта калганымы сездим. Ал эми курбуларымдын бири эл аралык долбоорлор менен кызматташып иш алып барат экен. Дыйканчылык боюнча алгач ошондон уктум. Эгер иштете турган жериң болсо, аракет кылып көр деди. Кооптондум. Өмүрүмдө кылып көрбөгөн нерсе эле. Өзүм шаарда өсүп-чоңойгон кызмын. Анын үстүнө сафлор өсүмдүгү тууралуу мурда уккан да эмесмин. Жада калса анын даракта же жерде өсөрүн да билбейт экемин. Бирок болгон аракетим менен ишти баштадым.
— Бизде фермер десе көбүнчө эркек киши ойго келет да. Анан өзүңүз да бул тармактан алыс инсан болсоңуз башында коркуу сезимдери пайда болсо керек?
– Чынын айтсам, эч качан жаңы нерседен корккон жан эмесмин. Эркек кыла турган ишти менин да аткара аларыма ар дайым көзүм жетчү. Башында күйөөм да "кой, каяктагыны баштаба" деп ишенген эмес. Кийинчерээк менин аракетимди көрүп колдой баштады. Бирок ошентсе да негизги иштин баарын өзүм кылып жаттым. Дыйканчылыктагы биринчи кадамым 7,5 гектар жерге урук эгүү менен башталды. Мээнетим акталып, түшүм жакшы болду. Экинчи жолу айдоо талаасын 52 гектарга көбөйттүм.
— Башында канча каражат менен кириштиңиз?
— Чынын айтсам көп деле каражат короткон жокмун. Алгач атама таандык көп жылдан бери иштетилбей турган жерди агамдын трактору менен эле айдаттым. Акчам жок болгонуна байланыштуу жада калса кызмат акысын да берген эмесмин. Болгону трактордун майын куюп бергем. Андан соң экинчи кадам катары сафлордон тамак-аш майын өндүргөн Өзгөн шаарындагы завод менен келишим түздүм. Анын негизинде мага берилген уруктун элүү пайызын бөлүп төлөөгө макулдашканбыз. Түшүмдү жыйнап бүткөндөн кийин баарын кайтарып бергем.
— Ошентсе да жаңы тармакка киришип жатканда кыйынчылыктар болбой койбосо керек?
— Иштин натыйжасын көргөндөн кийин элдин ою өзгөрө баштаса керек?
— Жаңы баштаганда алгачкы жыйынтык алты айда эле чыккан. Түшүмдү заводго жеткирип бердим. Алар да бир көрүп эле жактырышты. Ал тургай ошол эле жерден кийинки жылга да келишим түзүүнү сунушташкан. Андан соң айланамдагылар ишене башташты. Чындыгында таң калышты. Азамат деп мактагандар, кызыккандар болду. Ошол эле учурда мага баа берип дыйканчылык боюнча кеңеш сурап келгендердин да саны өсө баштады.
— Эми ишиңиз тууралуу жалпы маалымат бере кетсеңиз? Чындыгында эле көпчүлүккө тааныш эмес нерсе экен?
— Жада калса кыргыз тилинде түшүндүрүп берүүгө кыйын нерсе. Сафлордон май чыгаруу тууралуу маалымат өтө аз. Бул иш менен алектенген Бишкекте бир эле жер бар экен. Биринчи жылы өз колубуз менен чөбүн оруп, дарысын сээп, суусун ташыганбыз. Экинчи жылы жерибиз көбөйгөнү үчүн бир аз техника жалдай баштадык. Өзүм да жумушчуларга кошулуп талаага чыгам. Кошуналардын аттарын минип эгинге көз салып, балдарым сыяктуу эле карайм десем болот. Кайрак жерге эккенибиз үчүн көп деле сугарбайбыз. Бирок ачык жер болгондуктан мал кирип тебелеп кеткен учурлар болот. Алты ай ичинде бир жолу барып түшүмдү жыйнап алдым деген нерсе жок. Мен шаарда жашаганым үчүн жумасына бир-эки жолу барып турам. Калган күндөрү кошуналарга акчасын берип көз салып тургула дейм.
— Канча кишини жумуш менен камсыз кыласыз?
— Туугандар жана тааныштардан сырткары жалпысынан 20дай адамга жумуш берем. Аларга кадимкидей эмгек акысын төлөйм. Кудай буюрса, эгин талаасынын аянтын көбөйтсөм дагы да көп адамды ишке чакырууну пландап жатам.
— Ишкерликке киришсем деген айымдарга кандай кеңеш бересиз?
— Алдыга койгон пландарыңыз менен бөлүшө кетсеңиз?
— Сафлор суукка чыдаган өсүмдүк болгондуктан эки жумадан кийин эгүү иштерин баштайын деп турам. Айдоо аянтын дагы да көбөйтүп, бул жолу 200 гектар жерге түшүм себүүнү пландап турам. Ага кошумча, инвестор тартуу боюнча долбоор жаздыруудамын. Анын алкагында АКШдагы бир жеке ишкер менен келишим түздүм. Буюрса иштерим дагы да алдыга жылат деген ишеним бар.
