Sputnik Кыргызстан Кошмо штаттар жана Кытай мамлекетинин ортосундагы кастык биздин республиканын экономикасына жана сомдун кунуна таасир этер-этпесин сураштырып көрдү. Бул собол менен серепчилерге кайрылдык.
Соода-валюталык тиреш
КЭРдеги америкалык товарларды кыргыз өндүрүмдөрү алмаштыра алат
Кыргызстандын базарлар биримдигинин президенти Сергей Пономарев республикада Кытай менен АКШнын гана тургай, бөлөк өлкөлөрдүн ортосундагы соода согуштары боюнча аналитикалык иликтөөлөр жүргүзүлбөгөндүгүн белгиледи. Бирок андай иликтөөлөр Кыргызстандын бул майдандагы келечеги жана чакырыктары бар-жогун аныктоо үчүн зарыл. Бул ушундай кырдаалдын артындагы пайдалуу жагын таап, аларды атаандаштык артыкчылыкка айлантуу үчүн керек.
"Менимче, бул жаатта келечегибиз жакшы. Күн сайын Кыргызстанга жүк менен 50дөн 300гө дейре машина чыгып, кайра бош кайтат. Жүк менен чыгышы үчүн айла таба алабызбы? Кытай үчүн соя өндүрүү мүмкүнчүлүгүбүз бар. Аталган өлкө аны ири өлчөмдө АКШдан сатып алып келген, кийин төлөм киргизилди. Баса, Россия эбак жанданды, Ыраакы Чыгыш соя өстүрө баштады, ал эми биз дым дебей, ойлонуп отурабыз. Муну катачылык деп эсептейм", — деди Пономарев.
Базарлар биримдигинин башчысы валюталык тиреш сомдун кунуна таасир этпейт деп боолголойт.
"Биз көбүрөөк россиялык рублге байланганбыз, анткени ал өлкөдө биздин миллион чакты жараныбыз эмгектенет. Соода багытында деле ошол... Кытай менен тек бир багытта гана (импорт эле) иштейбиз, ал эми Россия менен эки багыттуу байланыштабыз", — деп түшүндүрөт серепчи.
Дагы бир "артыкчылыгы"
Жогорку Кеңештин депутаты, мурдагы каржы министри Акылбек Жапаровдун пикиринде, соода тирешинен улам кыргызстандык ишкерлердин кытай товарларын болушунча төмөн баада сатып алууга шарты бар. Кеп АКШдан ташып келинген товарлар туурасында болуп жатат, эми аларга жогорку төлөм киргизилген. Жапаров өндүрүшчүлөр менен бааны арзандатуу жөнүндө макулдашууга болоруна ишенет.
"Кытайдан товар ташып, аны Евразиялык экономикалык биримдикке мүчө өлкөлөрдө жана Европага кайра сатууга, башкача айтканда, товар агымдарын өзгөртүүгө аракет кылып көрүүгө болот. Кичине болсо да биздин экономикабыз үчүн жакшы артыкчылык", – дейт Жапаров.
Анын баамында, Кытай менен АКШнын ортосундагы соода согушу Кыргызстанга түз таасир этпейт, эң көп дегенде сомдун куну өйдө-ылдый болушу ыктымал, бирок Улуттук банк өз убагында чара көрө алат.
Кырдаал экономика менен сомду солгундатат
КР өкмөтүнүн алдындагы Бизнести өнүктүрүү жана инвестициялар боюнча кеңешинин эксперти Азамат Акенеев Вашингтон менен Пекин тараптан олуттуу аракеттерди байкабаганын, болгону коркутуулар гана болуп жатканын айтат. Анын айтымында, ушул эле жетиштүү, рыноктор, анын ичинде өнүгүп келе жаткан өлкөлөр да кырдаалдан тыш кала албайт.
"Дүйнөлүк каржылык агымдарга чабал аралашкандыктан, Кыргызстанга соода согушу түз таасир эте албайт. Бирок өнүгүп келе жаткан мамлекеттердин, экономикалык өнөктөштөрүбүздүн да валюталарына кысым көрсөтүлүшү мүмкүн. Эгер алардын куну төмөндөсө, албетте, сомдун курсуна кысым жасалары турулуу иш", — деп белгилейт Акенеев.
"Дүйнөлүк соода шартынын начарлашы биздин экономика үчүн жагымсыз. Атамекендик экономиканын келечеги үчүн бөлөк өлкөлөр ортосундагы төлөмдөрдү киргизүү көрүнүшү — терс фактор", — деп эсептейт экономист.
Эки ири экономикалык кризистен (1997–1998 жана 2008-жылдардагы) бардык өлкөлөр жапа чеккен, алардын айынан Кыргызстанда экономикалык өсүш жайлады, сомдун кунуна кысым жаралды. Акенеев эки тараптуу соода тиреши дүйнөлүк кризиске алып келиши мүмкүн экенин белгиледи.
Улуттук банктын жообу
Редакциянын атынан КР Улуттук банкына "Кыргызстандын экономикасына жана сомдун кунуна АКШ менен Кытайдын ортосундагы соода жаңжалы таасир этпейби?" деген суроо менен кат жолдогонбуз.
"Биздин өлкөгө бир өңчөй таасир жаратпайт. Кыргызстан дүйнөлүк каржылык тутумга түз аралашкан эмес. Бирок көптөгөн башка аймактык, ички жана сезондук факторлор бар. Кандайдыр бир деңгээлде алар республикадагы чет элдик валютага болгон талап менен сунушту теңдеп турат", — деп айтылат алардын жообунда.
Жөнгө салуучу орган ички жана тышкы рыноктордогу кырдаалга дайым байкоо салып турарын белгиледи. Эгер сырткы дүрбөлөңдөр ички валюталык рынокко таасир эте турган болсо, тийиштүү чаралар көрүлмөкчү.
