Жамааттык коопсуздук келишим уюму 1992-жылы 15-майда түзүлүп, ага Армения, Казакстан, Кыргызстан, Россия, Тажикстан жана Өзбекстан кирген. Аталган уюмга мүчө мамлекеттер тышкы коркунучтарга бирге каршы турууну макулдашып, кийинки жылы ал уюмга Азербайжан, Грузия, Беларусь кошулат. 1999-жылы Өзбекстан, Азербайжан, Грузия кайра чыгып кетет. 2006-жылы коңшу Өзбекстан мүчө болуп, алты жылдан кийин мүчөлүгүн токтоткон. Андан бери аймакта түрдүү окуялар болуп, Борбор Азия чөлкөмүндөгү коопсуздук маселеси күн тартибине чыккан.

Алсак, 1999 жана 2000-жылдары Баткен облусуна Өзбекстан ислам кыймылынын ондогон согушкери кирип Кыргызстандын бүтүндүгүнө коркунуч жараткан. Чек араны бузуп кирген террорчуларды жок кылууда аскердик техниканын түрү колдонулган.

Ал окуя Кыргыз армиясынын дараметин сынап, жетекчилер үчүн чоң сабак болгон. Каргашада 54 кыргызстандык набыт болуп, кеминде 64 согушкер жок кылынган.

Андан соң 2002-жылы "Дордой" базарында чоң теракт катталып, жарылуудан тогуз адам каза болуп, 50дөй адам оор жаракат алган. Укук коргоо кызматкерлери аны уюштурган деп ошол эле Өзбекстан ислам кыймылынын бир мүчөсүн Бишкектен, экинчисин коңшу республикадан колго түшүргөн.

Мындай окуялар, экстремизм, террорчулукка каршы туруу, мамлекеттик чек араны бекемдөө маселелери өлкө жетекчилерин тынчсыздандырбай койгон эмес. Жамааттык коопсуздук келишим уюмуна мүчө-мамлекеттердин башчылары кеңешип, Кыргызстанда ЖККУнун ыкчам аскердик түзүмдөрүн уюштуруу чечими кабыл алынат.

Аскердик-саясий кызматташуунун негизинде Кыргызстанда Россиянын авиациялык базасын ачуу аракеттери 2003-жылы башталат. Москвада сентябрь айында эки өлкөнүн ортосунда Кант шаарына келе турган россиялык авиабазанын статусу жана келүүнүн шарттары жөнүндө макулдашууга кол коюлган. Ал документ 15 жылга кабыл алынып, андан соң ар беш жыл сайын узартылмак.

Күзгө маал россиялык аскерлер өз техникасы менен Кант шаарынын четинен орун-очок алган. Ал окуя пенсиядагы учкуч Жумабек Исаковдун күнү бүгүнкүдөй эсинде.

Иш-чарага ошол кездеги президент Аскар Акаев менен Россиянын башчысы Владимир Путин катышкан. Анда Кыргызстандын туңгуч президенти меймандарды кучак жая тосуп, жаңы авиабазанын маанилүүлүгүн баса белгилеген.

РФ президенти Владимир Путин жана россиялык жетекчилердин Бишкекке келишин көптөгөн ЖМКлар жазып, стратегиялык өнөктөштөрдүн бир катар жогорку деңгээлдеги жолугушуулары өткөн.

Авиациялык база союз маалында көптөгөн чет элдик жана жергиликтүү учкучтарды даярдаган авиациялык окуу жайдын ордунда дислокацияланып, россиялыктар анын аэродромун пайдалана баштаган. Анда Россия тарап аталган аскердик бөлүктү калыбына келтирүүгө 70 миллиондой рубль сарптаган.

Аскердик техника, истребитель, тик учактары менен кыргыз жерине келген ондогон аскер кызматкери үй-бүлөсү, бала-бакырасы менен кыргыз жерин байыр алып кызмат өтөгөн. Мунун аркасында жергиликтүүлөр үчүн жаңы жумуш орундар түзүлүп, россиялык жоокерлер канттыктар менен эриш-аркак күн көрө баштаган.

Кыргызстандын ошол кездеги коргоо министри Эсен Топоев журналисттерге авиабаза сырткы коркунучтардан сактоого өбөлгө боло турганын айткан.

Авиабазанын алдында Жамааттык коопсуздук келишим уюмуна (ЖККУ) мүчө-мамлекеттердин, анын ичинде Борбор Азия республикаларынын аба коопсуздугун камсыздоо милдети турган. Зарыл болгон учурда алар уюмга мүчө-мамлекеттердин аскердик түзүмдөрүнө абадан колдоо көргөзмөк.

Азыр "Кант" авиабазасы түрдүү кооптуу кырдаал, аскердик машыгуу учурунда КР Куралдуу күчтөрүнүн түзүмдөрү, укук коргоо органдары менен тыгыз кызматташып иштешет.

Учкуч Азиз Сайфуддинов кезинде Афганстан, Тоолуу Карабахта болуп, Баткен окуясына да катышып далай окуяларды башынан өткөргөн. Эрдик медалынын ээси азыр да учак башкарып, россиялык кесиптештери менен иштешип келет.

Анын айтымында, "Кант" авиабазасы Кыргызстандын түштүк чек арасын учак менен коргоого кол кабыш кылат.

"Кант" авиабазасы Москва менен Бишкектин узак убакыттагы коргонуу кызматташтыгынын негизинде иштеп келет. Россия тарап Кыргызстанга жыл сайын ижара акысы үчүн ири көлөмдө акча төлөйт. Андан сырткары, КРге жеңилдик менен аскердик-техникалык колдоо көрсөтүп турат.

Ал аскердик бөлүк акыркы үлгүдөгү байланыш техникалары менен жабдылып, Россиянын башка аскер базалары менен кыйынчылыксыз байланышта болуп турат. Чөлкөмдөгү өлкөлөрдө жаңы авиациялык техника аз болуп, аны толук жаңылоого азырынча мүмкүнчүлүк жок болгондуктан авиабазага Кыргызстан жана Борбор Азиянын башка региондорунун коопсуздугун абадан камсыздоо милдети жүктөлгөн.

Кыргызстандын коргоо министринин мурдагы орун басары, аскердик эксперт, полковник Мурат Бейшенов ЖККУнун авиабазасы учурда Кыргызстанга зарыл экенин кыйытты.

Акыркы жылдары "Кант" авиабазасынын курамына учкучу жок учкан аппараттардын (БПЛА) бөлүгүн, кийинки этаптарда аба чабуулунан коргонуу каражаттарын (ПВО) жайгаштыруу иштерине кадам ташталган. Ал аракеттер базанын коргонуу мүмкүнчүлүктөрүн дагы кеңейтет.

Эске сала кетсек, "Кант" авиабазасы Россия Федерациясынын Абадан коргонуу күчтөрүнүн жана Аскер-аба күчтөрүнүн Борбордук аскердик округунун 2-командачылыгынын курамына кирет. Аталган бөлүктүн курамында Ысык-Көлдөгү Кой-Сары жана Кара-Булуң торпеда сыноо полигону, Чалдыбардагы байланыш түйүнү жана Майлы-Суудагы сейсмикалык борбор бар. Авиациялык база 20 жылда КР Куралдуу күчтөрүнүн ишеничтүү өнөктөшүнө, тирегине айлана алды.