Биз мугалимдин бүгүнкү абалына көз жумуп койгонубуз – келечегибизге кол шилтеген менен барабар. Анткени эртеңибизди тапшырчу балдарыбыз дал ушул кесип ээлеринин колунан тарбияланып чыгары шексиз.
Бул сапар Токтогул районунун орто мектептеринин биринде иштеген мугалимдин күндөлүгүн сунуштайбыз.
... Мугалим — деген ким? Бул суроону өзүмө көп жолу бердим. Акыркы убакта мугалим жогорку жактагы башкаруучулардын ойлорун бир минутада ишке ашырышы керек болгон адамга айлангандай. Ооба, кээде быша элек, кереги жок маселенин айланасындагы иштердин баарын бизге тапшырма катары аткарууга беришет. Иш жүрүп жатканын "көргөзүүгө" аракет кылгандай болбогон шарттуулуктун эмне кереги бар деп да ойлонуп кетем. Кээде толтуруп жаткан баш оорутма кагаздарды карап, ушунун билим берүүгө кандай пайдасы тиет деп суроо салам.
Жогору жактагы бирөө-жарым деле тапырап жазган ишибизди үңүлүп окуп отурбаса керек. Эх, андан көрө мугалимдин жеке изденүүсүнө убакыт берип, элеттеги эже-агайларды өстүрүүгө күч жумшашса эмне? Шаарда билбейм, айыл жеринде мугалимдин билимин, квалификациясын жогорулатуучу окутуулар, докладдар, жаңычылдыкты үйрөткөн семинарлар жокко эсе. Мындай мүмкүнчүлүктөр түзүлүшү зарыл эле.
Байкуш мугалим айрым тапшырмаларды түшүнгөнүнө жараша эптештирет. Биз эксперимент жасап көрүү үчүн колдонулган "чычкандын" да ролун аткарып кетебиз.
Ооба мугалимдердин ой жүгүртүүсү өзгөчө. Бирок мугалим жаңы нерсени үйрөнүүгө мүмкүнчүлүк алышы керек да. Аны ким түзүп берет. Мугалим өзү издениши зарыл. Качан? Кайсы убакта? Тапшырманын көптүгүнөн мугалимдин жашоосун поезддин алдына түшүп алып чуркап бара жаткан адамга окшоштурам.
Ар ким өз жумушун мыкты аткаргысы келет. "Башка, ашыкча нерсеге көңүл бурбасам эң мыкты, чыгармачыл ой жүгүртүүгө өбөлгө түзүлгөн сабактарды өтмөкмүн" деп кыялданып жүргөндөр да бар.
Бир кесиптешимдин эч эле көңүлү көтөрүлбөйт. Дайыма колунда кагаз, ноутбук. Качан көрбө, бир нерсени эле жазып жаткан. "Эмне жазып жатасың?" деген суроомо ойлоно турган жооп алдым.
"Аягына чейин толук түшүндүрбөгөн маалыматтар базасы бар. Мунун иши бир жыл бою да бүтпөйт. Толук дагы түшүнбөйм, сурасам эч кимден так жооп жок. Өзүм билгендей толтурсам дайыма уруш угам. Жасаганым үчүн бир сом төлөнсө жакшы го. Көзүмдүн майы кетип, таппай жатып үч саат жасаганда укканым: "бир саатта бүтө турган ишти жумалап жасайсыңар, страх потеряли?!" деген сөз болду. Ыйлагым келет. Бир жолу дагы кантип толтурууну окуткан жок. Кыска бир видеолорду көрсөтүп коюшат. Аны көрүп, жазып, аткарып аракет кылганыңды эч ким билбейт. Бааланбайт. Менин убактым ашып жаткан жок да. "Жазасыңбы?" деп бир ооз сурабай туруп, информатика мугалими болгонум үчүн мажбурлап коюшту. Мен го аракет кылып жасап жатам. Бул базаны түшүнбөгөн кээ бир мугалимдер башкаларга акча берип бүтүрүшөт. Ошолор да таң калтырат", — деди.
Ал айтып жаткан маалыматтар базасына окуучулар эле эмес, мугалимдердин, мектептин дареги, мектепке караган көчөлөр, инфраструктуранын баары камтылышы керек. "Маалыматты эч кимге жөнөтпөйм" деп да кол коюп берет. Эң кызыгы — базаны кантип толтуруу керектиги тууралуу эч кандай окутуулар, инструкциялар өтүлгөн эмес. Анан да күйгүзүп, бир сом акча төлөнбөйт.
Жөнөкөй мугалимдердин ушинтип азап тартаарын базаны ойлоп тапкан адамдар билеби? Кабары да жок болсо керек.
Базанын иши менен отурган мугалимдин башкы вазыйпасы — балдарга сабак өтүү жагы калып жатпайбы. Жебеген самсага пул төлөткөндү качан токтотобуз? Мугалимдин да үй-бүлөсү бар. Ал да эс алууга укуктуу. Мугалим өзүн-өзү өнүктүрүшүнө качан мүмкүнчүлүк түзүлөт? Аягы көрүнбөгөн суроолор...