Жакында эле жоюлуп кеткен Экономикалык кылмыштарга каршы күрөшүү кызматын төрт айдан ашык жетектеген Сыймык Жапыкеевге Финансы полициясынын генерал-майору наамы берилди.

Тиешелүү жарлыкка президент Садыр Жапаров аталган кызмат жоюлардан бир күн мурун, 4-мартта кол койгонун президенттин маалымат кызматы тастыктады.

Өкмөт аталган кызматтын жоюлуу себебин мекеменин иши максатка ылайык жүргүзүлбөй жатканы менен байланыштырган. Бирок ишинде ийгилик жараткан жетекчилер гана ала турган генерал наамынын Сыймык Жапыкеевге берилиши интернет колдонуучуларынын талкуусуна алынды.

Ушуну менен Садыр Жапаровдун мамлекет башчы болуп шайланган үч ай ичинде бешинчи адамга генерал жогорку наамы ыйгарылды.

Президенттин февраль айынын аягындагы жарлыгы менен УКМК төрагасы Камчыбек Ташиевдин аскердик наамы генерал-лейтенантка жогоруласа, ИИМ жетекчиси Улан Ниязбеков, ЖАМК башчысы Аскат Эгембердиев жана Коррупцияга каршы күрөшүү кызматынын жетекчиси Бекбосун Апсатаров генерал-майор наамына ээ болушкан.

Буга чейинки 4 жетекчинин генерал жогорку наам алышын да коомчулук ар кандай кабыл алган. Айрымдар бул жетекчилердин эмгегине кызыкса, башкалары аларды алган наамдарына татыктуу экенин белгилешкен.


Sputnik Кыргызстан маалымат агенттиги ушул теманы улай өлкөбүз эмгемендүүлүккө ээ болгон алгачкы күндөн тартып генерал наамы канча адамга ыйгарылганын тизмектеди.

Тиешелүү мекемелерден расмий маалымат ала албаган соң маалыматтарды Юстиция министрлигинин жана президенттин расмий сайтынан табууга туура келди. Белгилей кетсек, биздин тизмеге кирбей калган дагы генералдар болушу мүмкүн. Алардын бири 1997-жылы Аскар Акаев тарабынан вице-адмирал (генерал-лейтенант наамына барабар) аскердик наамын алган Марат Темиров. Тизмедеги айрым генералдар бүгүнкү күндө арабызда жок. Ошондой эле тизмеге генерал наамына тете жогорку наамдарды алган адамдарды дагы кошкон жокпуз

Генерал жана ага тете болгон жогорку наамдар президент тарабынан атайын жарлык менен берилет. Отуз жыл ичинде 150дөн ашык адамга генерал жогорку наамы берилген болсо, алардын ичинен генерал-майорлордун саны – 123, генерал-лейтенанттардын саны – 20, генерал-полковниктердин саны – 6. Ал эми армиянын генералы эң жогорку аскердик наамды Кыргызстандын тарыхында жалгыз адам — Эсен Топоев алган.

Үч адам соттолгондугуна байланыштуу генерал наамынан ажыратылып, алардын бирөө толук акталган соң наамы кайра калыбына келтирилген. Тизме биз тапкан маалыматтардын негизинде гана түзүлдү.

Аскар Акаев өлкөнү башкарган 15 жыл ичинде 70ке жакын адамга генерал наамын берген. Ал эми Курманбек Бакиев президент болгон беш жыл ичинде генерал наамын алгандардын саны 50дөй адамга көбөйгөн. Өткөөл мезгилдеги президент Роза Отунбаева 15 адамга генерал наамын тапшырган. Алмазбек Атамбаев өлкө башчысы болгон алты жыл ичинде 10 жетекчи генерал наамын алган. Сооронбай Жээнбеков үч жыл ичинде бул наамды төрт гана адамга берүүгө үлгүргөн. Кызыгы, алардын үчөөнө Жээнбеков президенттик кызматын тапшырар күнү ыйгарган. Үч ай мурун президент болуп шайланган Садыр Жапаров болсо дароо эле беш жетекчиге бул жогорку наамды берди.

"Аскердик наамдарды, класстык чендерди, атайын класстык чендерди жана атайын наамдарды белгилөө жөнүндө" Кыргыз Республикасынын мыйзамына ылайык, эң төмөнкүсү генерал-майор, анан генерал-лейтенант, генерал-полковник андан кийин армиянын генералы турат. Армиянын генералы — бул Кыргызстандын Куралдуу күчтөрүндөгү эң жогорку аскердик наам.

Айрым структураларда кызмат өтөп жүрүп жогорку чин алган генералдардын наамына кызмат өтөгөн мекемесинин аты кошулуп айтылат. Мисалы, "Бажы кызматынын генерал-майору" же "милициянын генерал-лейтенанты" ж.б.

Генералдардын погондору бардык аскер кызматкерлери сыяктуу эле параддык, күнүмдүк жана талаа үчүн деп бөлүнөт. Погондордун өлчөмдөрү 130дан 180 миллиметрге чейин, ал эми туурасы 50-55 миллиметр.

Бул наамдар жогорку кызматта иштеген аткаминерлерге (өкмөт башчылар, министрлер, мэрлер, дипломаттар, губернаторлор,) Жогорку Кеңештин төрагасына, депутаттарга, юстиция органдарында, сот системасында, Салык кызматында жана прокуратурада иштеген адамдарга берилет.

Алсак, экс-премьер Жоомарт Оторбаев, экс-төрага Асылбек Жээнбеков сыяктуу жогорку кызмат адамдарына Мамлекеттик кызматтын 1-класстагы мамлекеттик кеңешчиси, ал эми Бакыт Төрөбаев өңдүү бир нече депутатка Мамлекеттик кызматтын 3-класстагы мамлекеттик кеңешчиси наамы берилген.

Класстык чиндерди алган мамлекеттик жогорку кызматкерлер атайын форма кийбейт. Бирок прокуратура жана сот тармагында иштеп жүрүп генералга тете болгон атайын рангдагы жогорку наам алгандар форма кийип чоң жылдызчасы бар погон тагынат. Бирок расмий генерал деп айтылбайт. Мисалы, мурдагы башкы прокурорлор Аида Салянова, Индира Жолдубаева ж.б.