"Көрүүсү начар адамдарга иш табыш дээрлик мүмкүн эмес. Бирок алар эч нерсеге жөндөмсүз экен дебегиле. Биздин балдар мыкты чеберлер, техниканын тилин билгендер. Алтургай, официант болуп иштегендери да арбын", — деп баштады кебин Бахтияр.
Өткөн айдын ортосунда, тагыраагы, 13-ноябрда дүйнө Азиздер күнүн белгиледи. Кыргызстанда беш миңден ашуун азиз катталган.
— Курчаган чөйрөңүздү канчалык көрө аласыз?
— Караандарды, жолду, автобусту көрөм. Бирок, мисалы, сиздин ээгиңиз, көзүңүз же жолдогу чуңкурлар көрүнбөйт... Троллейбустун номери да. Бала кезде врачтар катаракта (челкөз) деп аныкташып, операция жакшы жасалбай калган. Бара-бара предметтерди так ажырата албай бараттым. Азыр эки гана пайыз көрөм, убакыт өткөн сайын көрүү дагы начарлайт. Оору күчөп келет, ал эми көрүү жөндөмүн кайтара алчу дарылоо ыкмасы жок. Тек гана убактылуу кармап тура алат. Зээнди кейиткени — өтө кымбаттыгы, 10 миң доллардан жогору турат. Ал эми менин андай каражатым жок.
— Азиздердин ишке орношуусуна жардам берет экенсиз.
Ушул тапта ден соолугунан мүмкүнчүлүгү чектелген адамдарды ишке орноштурган бир нече жер бар. Жеңил өнөр жайына жумушчулар көп керектелет, ал жакка керең адамдарды жөнөтөбүз. Азиздерди капкак өндүрүүчү ишканаларга же атайын ачылган кафелерге ишке киргизебиз.
Биздин арабыздан бирөө чакан иш түптөгөн, кагаз тиркөөчү папка (скоросшиватель) жана банка менен бөтөлкөнүн капкактарын чыгарат. Өзү азиз, көрүүсү начар адамдардын иш табышы кандай азап экенин жон териси менен сезген. Башка азиздер ал жакка официант, ашпозчу же тазалоочу катары жумушка орношсун деген ойдо болгонбуз.
Анүчүн атайын жай таптык, долбоор ишке ашты. Бирок ал жайды айрым себептерден улам жабууга аргасыз болдук. Мыйзамсыз курулган объект болгондуктан, түрттүрүп салууга туура келди.
— Бишкектин көчөлөрүндө ары-бери жүрүү көрүүсү начар адамдарга канчалык кыйынчылык жаратат?
— Калаада майыптар тургай, дени сак адамдарга шарттар дээрлик түзүлгөн эмес. Дүйнөлүк стандарттар бар, бирок Бишкек аларды дегеле сактабайт. Шаар мүмкүнчүлүгү чектелген адамдар үчүн ыңгайлаштырылып курулган шартта гана дени сак адамдардын да кыймылына абдан жеңил болот. Өз алдынча баса албаган кишилерге Бишкекте жашоо кандай кыйын экенин билесиздерби? Жакшы тротуарлар башкы көчөлөрдө гана бар, коомдук жайлардагы пандустар коляскачан адамдардын санын кыскартуу үчүн жасалгандай элес калтырат. Жер өтмөгү же турак жайлардагы пандустарды көрүп жүрөсүзбү? Аларды "Остаться в живых" оюнун ойлоп табуучулар долбоорлогон өңдөнөт.
Дагы бир нерсени белгилеп койгум келет. Азиздер үчүн атайын мектепте окугам, андай билим берүү жайына балдарды берген натуура экенин өзүмдөн улам айтар элем. Он бир жыл бою атайын шарт түзүлгөн жерде окуп, анан чыныгы турмушка аттанасың. Анда сенин азиз экендигиңе эч кимдин башы оорубайт. Университетке өткөндө акылдан айный жаздагам, болор-болбос тапшырмаларды араң аткарчумун.
— Оңтойсуз абалга кабылган жайыңыз барбы?
— Көрүүм начар экенин көп киши аңдап биле бербейт. Сыртымдан дегеле байкалбайт, таягы жок деле жакшы жүрө берем.
Азыр жаш кыздардан жардам сурагандан качам, алар менин өтүнүчүмдү таанышууга шылтоо издеп жатканымдай кабылдашат. Бишкектик бийкечтер этибарга албай же кагып-силкип өтүп кетишчү болду. Бир жолу таптакыр көрбөгөн досум экөөбүздү жетелешип баратканыбыздан улам гей деп ойлошту. Өтүп бараткан бир киши бизге атайын угуза уяткарууга аракет кылды. Жубайым менден да начар көрөт, ал аябай оңтойсуз абалга кабылган. Жолдон өтүп баратыптыр. Бир аз буйдала түшөт, ошол убакта өтүп бараткан бирөө жардам берейин деп трассанын бөлөк жагына жетелеп барып коет... Жубайым аларга айтып түшүндүрүүгө да үлгүрбөй калат. Ошентип башка жакка өткөрүп коюп кетип калышыптыр.
Антсе да биздин шаардыктардын боорукердиги, адамгерчилиги мени кубандырат. Керең жана азиздер коомундагыларга бир топ жардам берилет. Бизде Боря аттуу карыя бар, аптада бир нече ирет карылар үйүнө келип турат. Өзү жакшы музыкант, биздин чакан оркестрде ойнойт. Боря ата эч качан эч нерсени көргөн эмес, тубаса азиз, калаада таяк менен жүрүп, өз киндигин өзү кескен киши. Аны көп киши таанып, жеткирип коюшат. Айрымдар аны адашып кетпегей эле деп санааркап, клубга чейин коштоп келишет.
— Жеке бир суроо берейин. Жогоруда жубайыңыздан кеп салдыңыз, дээрлик көрбөйт дедиңиз. Жолуңуздар кандай биригип калды?
— Кереңдер жана азиздер коомунун баштапкы уюмунда адамдарды ишке гана орноштурбастан, өзүбүзгө эс алууну ойлоп таап, чыгармачылык кечелерди өткөрүп турабыз. Он жылдай мурун бизге жаңы кыз келип кошулду. Анда азыркыга караганда жакшыраак көрөр элем, сымбаттуу, узун буттуу, кундуздай чачы бар бийкеч экен. Көз ала албай карап турчу кыз десеңиз! Ал дээрлик азиз эле. Экөөбүз тең музыкага шыктуу болуп чыктык, мен гитарада ойноп, ал ырдай баштады.
Азыр жубайым эс тартып же турмушту көрүп калган убакта көрбөй калган адамдарды окутат. Аныкы оңой-олтоң иш эмес. Эгер тубаса азиз болсо, алар мындай тагдырына өтө эле кейип-кепчий беришпейт, ал эми кийин көрбөй калган кишилер муну оор кабылдайт. Мектепте алар айланада кантип кыймылдоону гана эмес, жашоону кайра баштоого үйрөтүшөт. Жубайымдын бул иш менен алектенгендиги мен үчүн чоң сыймык.
— Көрүүсү начар адамдар мамлекеттен кандай жөлөк пул алышат?
— Арзыбаган акча да! Майыптыгынын баскычына жараша, бирок жөлөк пулдун өлчөмү орточо 1,5 миңден 5 миң сомго чейин. Мамлекет менен журналисттер майыптарды мүмкүнчүлүгү чектелгендер күнүнө жакын гана эстеп калышат. 13-ноябрда Азиздердин дүйнөлүк күнү болду, ал эми 3-декабрда жалпы майыптар күнү белгиленет.
Жыл сайын биздин клуб чакан майрам өткөрөт. Соңку 20 жылдан бери программа дегеле өзгөрбөйт: майыптар башка майыптардын алдында өнөрлөрүн тартуулашат. Бул ирет жергиликтүү эстрада жылдыздарын же белгилүү КВНчилерди чакыралы дегенбиз, бирок ишке ашпай калды. Балким, 3-декабрда болуп калар.
— Сиздердин коомго жардам бергиси келген кишилер кандай көмөк көрсөтө алат?
— Биз чогулган клубду көрдүңүз беле? Бизге эң зарылы — ремонт. 60-жылдары оңдолгон боюнча турат. Чубалгылары чубалып, муздактыгын айтпаңыз. Кайсы бир күнү урап түшүп же чубалгыдан от чыгышы ыктымал. Мэрияга кайрылган жокпуз, жергиликтүү бийликтин ансыз да жумушу чачтан көп. Майда өтүнүчтөрүбүздү да четке кагып келишет, ремонттон аларга кеп козгоонун кажети да жок.
