Тийиштүү буйрукту Жо Байден жаңы эле берген. Муну саны кыскартылган дипломатиялык персоналдын коопсуздугун камсыздоо зарылдыгынан улам түшүндүргөн.
Акыры өлкөдөгү бийлик "Талибан"* кыймылынын көзөмөлүнө өтөрүнөн эч кимдин шеги калбаса да, АКШ президентинин чечими талибдерге дагы канча туруштук бере алары тууралуу ар кандай ойлор жаңырып, айрымдар бир нече апта дешсе, кээ бирөө эки-үч ай деп жоромолдоп жатышкан. Бирок жекшемби күнү таңга жуук эле андай эксперттик жана эксперт сөрөй божомолдор суу кечпей калды. Ирина Алкснистин Афганистандагы окуялардын тегерегиндеги ой толгоосу РИА Новости сайтына жарыяланган.
Талибдердин мурдагы бийликке кызмат өтөгөндөргө карата чара көрүлбөй турганы, коомдогу аялдардын орду туурасындагы көз караштарын жумшартууга убада кылганы менен алдыда Афганистанды зордук-зомбулук жана ырайымсыз жазалар күтөрү шексиз. Ал эми афган аялдарынын тагдыры мурдагыдай эле аянычтуу.
Эскичилик заманбап цивилизацияны жеңди, Батыш жаатындагы көз карашыбыз кандай болгон күндө да бул нерсеге кубануу мүмкүн эмес. Ошентсе да кеп катаал жана кандуу реалдуулук, орто кылымга кайтып бара жаткан өлкөнүн байкуш жарандарына кейигенде эмес. Жекшембидеги окуялар АКШнын глобалдык гегемониясынын биротоло кыйрашы кандай болорун көрсөттү.
Отуз жыл мурун СССР жок болгон, ал кездеги жагдайлардын арасынан ошол тарыхый окуянын тездиги азыркыга дейре бүйүр кызытат. Жана эле жер жүзүнүн жарымында басымдуулук кылган дүйнөлүк күчтүү держава бар эле, бир нече ай өтпөй анын ордун башаламандык жана көбүнесе колу канга малынган жаңы мамлекеттик түзүмдөрдүн конгломераты баскан.
Адатта эмнеге дал ушундай болуп калды деп себептерин карап чыгууга аракет кылышат. Система ичтен иригенин мисал келтиришет. Бирок кебелбестей көрүнгөн система карапайым адамдарга урап түшөт, алар коргонууга да үлгүрбөй калышат. Капсалаңдын баарын өз жон териси менен сезген адамдардын өмүрү тарыхый ташкындоолордо түккө арзыбай калат.
Территориясы түшүнүксүз болгондуктан соңку он жылдыктарда Афганистан дүйнөнүн басымдуу бөлүгү үчүн тынымсыз согушуп, капкайдагы эзелки эрежелери менен жашаган дээрлик башка планетага айланып калган. Бирок жекшембидеги окуялар дүйнөнүн булуң-бурчундагы көптөгөн адамдарга афгандыктардын абалын чындап сездирди.
Алардын өлкөсүндө "Талибан"* жок, бирок турмушунда АКШнын ролу чоң. Кай бирөөнө – негизги соода өнөктөш, башкаларга — геосаясий лидер, дагы бирине — оккупациялык күч, башкаларына — бүтүндөй улуттук экономика бекем байланган дүйнөнүн башкы валютасынын эмитенти. Ошолордун баары азыркы тапта Кошмо Штаттардын күчү да ушундай тез жана башка тармактарда урап түшсө, бизге кандай таасир этиши мүмкүн деп түйшөлүштү. Көпчүлүк бүгүн мындай масштабдагы геосаясий капсалаңдар эч бир жерди калтырбай саясий, социалдык-экономикалык аскердик цунамиге кептей турганын туюшту. Андай акыбалда өздөрүн элестетип алып үрөйлөрү учту.
Советтер Союзунун ыдырашын башынан өткөргөн Россия үчүн азыркы окуялар дүйнөнү 30 жыл мурунку жагдайлардан да оор, масштабдуу апаат күтүп турганын эскертүү катары кабылдады. Мындай шартта бириндеп эмес, топтошуп даярдык көрүп, баштан-аяк куралдануу талап кылынат. Россия бул багыттарда кызуу иш алпарып жатканы белгилүү.
*Кыргызстан жана бир катар өлкөлөрдө тыюу салынган террордук уюм