Саякбайдын "Манасын" радиого жаздырган Турсун Уралиев тууралуу 7 факты

Кыргыз эл артисти, радиорежиссер, актер Турсун Уралиев оорудан улам 6-август күнү дүйнө салды.
Sputnik

Sputnik Кыргызстан маалымат агенттиги улуу инсандын өмүр жолу, жасап кеткен иштери тууралуу кызыктуу фактыларды чогултту. Ага КТРКнын башкы директорунун радио боюнча мурдагы орун басары Кайрат Иманалиев жардам берди.

Ата-энесиз өткөн балалык. Турсун Уралиев 1933-жылы Ысык-Көл облусундагы Ак-Суу районунун Кара-Жал айылында туулган. Ата-энесинен эрте ажыраган бала таякелеринин колунда чоңоюп, кийинчерээк балдар үйүндө тарбияланган. Бой жеткенде Ташкентке окууга барып, бирок киностудияда иштеп калат. Ошол жерден ал атактуу өзбек режиссерлору менен иштешип, андан соң Москвадагы Островский атындагы театралдык институтка тапшырат. 

Народный артист КР Турсун Уралиев

Базарбай эмес, Бостон болмокмун... Дүйшөн Байдөбөтов тууралуу кызыктуу фактылар
Радиого байланган өмүр. Уралиев Москвадан театралдык институтту аяктап келгенден кийин кыргыз мамлекеттик драма театрында актер болуп иштеп баштайт. 1958-жылдан баштап КТРдин радио бөлүмүнө режиссер болуп кабыл алынат. Ошондон баштап ал өмүрүнүн 60 жылын радиодо өткөргөн. Адабий драмалык редакцияга эмгек сиңирип, радиопостановка, радио драматургиялардын башында турган. Ал Муратбек Рыскулов, Бакен Кыдыкеева, Даркүл Күйүкова сыяктуу залкар адамдар аткарган чыгармалардын баарын радиого жаздырып, алтын казынаны түптөгөндөрдүн бири. Кесиптеш, окуучулары анын кумурскадай эмгекчил экенин айтышып, эмгек өргүүсүнө араң жиберчүбүз деп эскеришти. Радиодон ардактуу эс алууга 80 жашында чыккан.

Саякбайдын үнүн жаздырган. Уралиев Саякбай Каралаевди баш кылып Осмонкул Бөлөбалаев, Алымкул Үсөнбаевдердин үнүн алтын казынага сактап калган адам. Саякбай Каралаевди "Манас" айттырып, үнүн жаздырып калуу оңой болгон эмес. Уралиев гезиттердин бирине берген маегинде Каралаевдин айтуусундагы "Манасты" беш жыл дегенде араң жаздырып бүткөнүн айткан эле. 

Народный артист КР Турсун Уралиев

"Саякбай Каралаев менен абдан жаш кезимде кездештим. Ошол кездеги биринчи катчы Исхак Раззаковдун тапшырмасы менен Саякбай Каралаевдин үнүн жаздырууга милдеттендирилгем. Сакебизге барсам моюн толгоп болбой койду, мен болсо ой-боюна койбой ээрчип алдым. Акыры үнүн жаздыра турган жерди көрсөтүп макул болот го деп студияга алып келсем, "кой, айланайын, жалгыз олтуруп "Манас" айтып Саякбай жинди болуптур дебейби" деп так секирди. Ошону менен бир жума келбей койсо болобу. Ошондо ага кеби өткөндүн баарына барып "макул кылдырып бергиле" дей баштадым. Байбичеси балпактаган жакшы киши экен "тур эми, суранып аткан балага барып "Манасыңды" айтып берип кой" деп атып араң көндүргөн. Катуу берилгенде бир орунга токтобой ойдолоп, ал турсун, басып да кетчү. Ошондуктан микрофондорду туш тарабына, төбөсүнөн ылдый да салаңдатып коюп койчумун. Анда да Сакем "темирлериң менен мени курчап…" деп жактырбай калчу. Ошентип Сакемдин артынан калбай жүрүп "Манасты" беш жыл дегенде жаздырып бүткөнбүз".

Театр бош калды! Актер Марат Козукеев тууралуу 7 факты
Окуучу кызына үйлөнүп. Турсун Уралиевдин жубайы Бегайым Жайчиева — КР маданиятына эмгек сиңирген ишмер, "Даңк" медалынын ээси, КТРдин отличниги, бүтүндөй кыргыз балдарынын жомокчу апасы. Уралиев тарбиялаган муундун ичине жубайы, окуучусу Бегайым Жайчиева да кирет. Алар радиодон табышып, баш кошкон. Учурда эки эркек, бир кызы жана төрт небереси бар.

Актер. Турсун Уралиев бир гана радиодо эмес, театр, кино чөйрөсүнө да эмгеги бар инсан. Ал бир топ көркөм тасмаларда эпизоддук ролдорду аткарган. Алсак, "Рыбаки Арала" деген өзбек тасмасына, "Кара-Кийикке жол" сыяктуу советтик тасмаларына тартылган. Мындан тышкары ал "Чиркин өмүр" кино сериалында велосипедчен почточунун ролун аткарып көпчүлүктүн эсинде калган. 

Народный артист КР Турсун Уралиев

Сыйлыктары. КР Эл артисти деген наамды алган, "Даңк" медалынын ээси.

Оору. Карылыктан жүрөгү ооруп, кан басымы көтөрүлүп калчу. Бирок тил ооздон калып, төшөккө жатып калган эмес. Акыркы учурда бутун сындырып, ошондон жакшы боло албай жүрүп дүйнө салды.