БИШКЕК, 11-май — Sputnik. Кытайдын Хэйлунцзян провинциясынын Фу-Йу уездинде жашаган кыргыздарга тиешелүү жаңы маалыматтар чыкты жана алардын ал жакка качан каяктан кандайча көчүп барганы такталды. Ал гана эмес, көчүрүлгөн кыргыздардын аты-жөнү, саны, шарты, жылдары так болду. Мындай маалыматты "Мурас" фондунун жетекчиси, тарыхчы Кыяс Молдокасымов социалдык тармактагы баракчасындагы "3000 жылдык тарых — жаңы жаңылык" деген постунда жазды.
Ал Пекиндеги кытайлык кесиптештеринен дагы бир жакшы кабар келгендигин, үч жыл мурда Манжу доорундагы кыргыздарга тиешелүү 2 800 беттен турган жаңы архивдик документтер табылганын кабарлагандыгын эске салды.
"Бул жана башка жаңы архивдик документтер президент Садыр Нургожоевичтин жана тарыхты колдойбуз деген мекенчил күйөрмандардын колдоосу менен келечекте которула баштайт. Мына ушул документтерди иликтей келгенде арасынан Кытайдын Хэйлунцзян провинциясынын Фу-Йу уездинде жашаган кыргыздарга тиешелүү жаңы маалыматтар чыкты. Кытайлык кесиптешибиз У Юаньфэндин Фу-Йу кыргыздары тууралуу жаңы архивдик документтерге таянып жазган иликтөөсүнө ылайык, ал доордо кыргыздар ал жака качан каяктан кандайча көчүп барганы такталды. Ал гана эмес, көчүрүлүп барган кыргыздардын аты жөнү, саны, шарты, жылдары так болду", — деп жазган Молдокасымов.
Тарыхчы У Юаньфендин Фу-Йу кыргыздарына арналган бул көлөмдүү жаңы макаласы жаңыдан кыргыз тилине которула баштаган жыйнакка басыларын белгиледи. Ал байыркы кыргыз тарыхына арналган жыйнак 2019-жылы Пекин шаарында басылып, андан бери которулбай келгенин, аны которууну кытайлык кесиптештер каражат таап колго алганын да кабарлаганын кошумчалаган.
"Буюрса бул жыйнакка бүйүр кызыткан, жаңы маалыматка жык толгон ондогон мыкты макала кирет. Эң башына 3 000 жылдык тарыхыбызды тактап берген профессор Ю Тайшандын макаласы коюлат", — деп жазган Молдокасымов.
Фуюй кыргыздары (Манжуриядагы кыргыздар) – Кытайдын Фуюй уездинде моңгол, даур, солон жана кытайлар менен жамаатташ жашаган "кыргыз" аттуу этнографиялык топ экендигин ачык маалымат булактарынан окууга болот.
Бул кыргыздардын жалпы саны 1 500 чамалуу экени айтылат. Жашы улуулары өздөрүн "кыргыз", кийинки муундар кытай тилинин өзгөчөлүгү менен "тиртиз" (кыт. "цзилицзи") деп аташары маалым. Фуюйлук кыргыздардын аксакалдары берген маалыматтарга караганда, алар бул аймакка (Хэйлунцзян) Алтайдан мындан 300 жыл илгери көчүп келишкен делет. Изилдөөчүлөрдүн пикиринде, кыргыздар Хэйлунцзянга император Цян Лундун тушунда (1736-1796-жж.) көчүрүлгөн.
Иликтөөчүлөрдүн басымдуу бөлүгү Фуюй кыргыздарынын Хэйлунцзянга көчүп баруусун XVIII кылымдын (1703-ж.) баш чендериндеги энесайлык кыргыздардын Жунгар хандыгы тарабынан зордоп көчүрүлүүсүнө байланыштырышат.
Тарыхчы Тынчтык Чоротегин Эне-Сайдан Ички Азия аркылуу барып калган кыргыздардын тобу катары биздин көөнө тарыхыбызды, тилибизди жана маданиятыбызды изилдөөдө өзгөчө маанилүү экендигин маектеринин биринде белгилеген.