Ушул тапта да биз Европа кеңешинен дал ушундай чечкиндүү реакция күтүп турабыз. Муйжниекс азыр Amnesty International белгилүү укук коргоо уюмунун Европадагы кеңсесин жетектейт. Эске салсак, аталган уюм да күч органдары тарабынан суу атуучу куралдардын колдонулушун кескин сындап келет. Мисалы, Гонконгдо мыйзамсыз демонстрацияларды таратуу маалында (күн жылууда) кытай күч органдары да пайдаланган. Ошондо Amnesty уюму бул курал адамдардын саламаттыгына кооптуулугун айткан. Владимир Корниловдун ушундай салыштыруулар менен Европадагы азыркы абалды талдаган макаласы РИА Новости сайтына жарыяланган.
Шейшембиде Польша менен Беларустун чек арасында аяздуу күндө польшалык күч органдары арасында балдар да бар мигранттарга бир нече ирет суу атуучу куралдарды колдонду. Бирок Европа кеңеши да, Amnesty International да ошол убактагыдай сынга алууга азырынча ашыккан жок.
Ал эми Бириккен Улуттар Уюму муну "тастыктай турган" фактынын жоктугун билдирди. Ошол эле учурда поляктардын мындай куралдар тургай, катуу добуш чыгаруучу гранаталарды да пайдаланганы боюнча кадрлар ошол күнү дүйнөнүн бардык белдүү телеканалдарынан көрсөтүлгөнүн белгилей кетели.
Анткен менен калыс чагылдырылганын айтуудан алыспыз. Мисалы, убагында өзү да польшалык суу атуучу куралдарга жана кайсы бир уулуу заттар кошулган химиялык чабуулга кабылган CNN Мэтью Ченс да Жакынкы Чыгыштан келген мигранттар күч органдарына таш гана эмес, бомбаларды да ыргытканын баяндады. Бирок Ченстен бөлөк эч бир жан мигранттардын бомбаларын көргөн эмес.
Айталы, ВВСнин Москвадагы кабарчысы Стив Розенберг мигранттар тараптан граната да, бомба да, дүрмөттөрдү да байкаган эмес. Ошентсе да ал поляктардын айласыз абалдагы качкындарга карата атайын каражаттарды орунсуз пайдаланганын маалымдап жатып бул аракеттерге Минскини айыптады.
Таштай муздак суу чачылып жатканда Розенберг көрүүчүлөргө: "Бул – Александр Лукашенконун дүйнөгө көргөзгүсү келгени. Беларусь Европаны кайдыгер, ырайымсыз, ал түгүл адамгерчиликсиз көрсөтүүгө тырышууда", – деп түшүндүрдү. Чэнс, Розенберг жана алардын кесиптештеринен "Беларустун суу атуучу куралдарын польшалыктар өздөрүнүкүнө айлантып боеп алышканбы?" деп сурагың келет.
Еврорадио (Варшавада жайгашып, Америка тарабынан каржыланган беларустук оппозициялык маалымат каражаты) аяздуу күндө мигранттарга таштай муздак суу чачуу боюнча сурамжылоо жүргүзүп, угуучулардын басымдуу бөлүгү бул аракеттерди туура деп тапканы кызык.
Калыстык үчүн белгилей кетели, Польшада анчалык деле ири масштабдагы каатчылык болбогон шартта күч органдарынын мындай аракеттерге барганын сынга алгандар чыгууда. Мисалга, чек арачылар тикендүү зымдан нары чырылдап ыйлаган балдары менен энелерди түртүп жаткан кадрлардан улам польшалык актриса жана ырчы Барбара Курдей-Шатан ызасын жашырбай, сөздөрүн да ылгабастан нааразычылыгын жазып чыккан. Бул кадамынан улам Польшадагы эң белгилүү актрисалардын бири желеде катуу кысымга кабылды. Ал түгүл прокуратура жана Антиполонизм мониторинг борбору (өлкөдө ушундай структуралар бар) анын артынан түштү.
Юстиция министри Збигнев Зебро бул жаңжал боюнча үн катып, өлкөнүн Кылмыш кодексине түзөтүүлөрдү даярдап жатканын жар салды. Мыйзамга толуктоолор саткынчылык жана польшалык мамлекетке карата бөлүп-жаруучу мүнөздөгү же өлкөнүн аброюна каршы аракеттер үчүн жазаны катаалдатууну көздөйт. Кыязы, министрдин оюнда актрисанын күч органдарынын варвардык аракеттерине нааразычылыгы өлкөнүн беделине ошол аракеттердин өзүнөн да көбүрөөк шек келтирет. Кантсе да коркутуулардын айынан актриса чек арачылар жөнүндөгү катуу сөздөрү үчүн кечирим суроого мажбур болду.
Курдей-Шатан: "Эки баланын энесимин. Ушундай азап чеккендерге, айрыкча балдардын мындайга кабылганына кайдыгер карай албайм. Мындай дүйнөнү кабылдабайм жана эч качан кабыл албайм. Мындай видеону көргөндөгү сезимдерим өзгөрүүсүз калат... Бирок аларды билдирүүдөгү сөздөрүм жана сөгүнгөнүм үчүн кечирим сурайм" – деп жазган ал өз баракчасында. Бирок актрисанын бул кадамы деле ага кысым көрсөтүүлөрдү токтото алары арсар. Бул окуя Польшада мигранттарга карата адамгерчиликсиз мамилени сынга алуу да оор экенин айгинелейт.
Айтмакчы, мындай кепти, ал тургай "качкындар" деген сөздү да Польша бийлиги, маалымат каражаттары колдонуудан качууда. Чек арадагы абалды сүрөттөөдө алар баары бир ооздон "бөтөн жерликтер" деген сөздү пайдаланышууда. Сыягы, ушинтип атоо менен өз жарандарынын алдында азыркы адамгерчиликтен тыш кадамдарын актоо оңой көрүнөт. Польшалык маалымат каражаттарында чек арадагы көйгөйдүн анык себептерин талдаган макалалардын жоктугу дал ушул себептендир.
Бул туурасында немец саясатчылары ачык үн ката алышат. Бранденбург жеринин ички иштер министри Микаэль Штюбген: "Бул гибриддик согуш. Бирок качкындар да — адамдар. Биз өзүбүздүн гуманитардык милдеттерибизди аткарууга тийишпиз", – деп билдирди.
Батыш маалымат айдыңы азыркы абалга Беларусту, анан да албетте, Россияны айыптоодо. Арасынан чандасы гана көз алдыбыздагы бул апааттын чыныгы себеби эмнеде экенин аныктоого аракет кылууда. Чындап эле миңдеген адамдар көнгөн жерин таштап, таптакыр чоочун өлкөгө качуусуна ким айыптуу?
Ошондой сейрек кездешкен учурлардын арасынан голландиялык NRC газетасындагы Ирактын Күртстанынан даярдалган репортажды белгилөөгө болот. Бул жактан да азыр Минскиге учууну көздөгөндөр көп. Европада, Польшада азыр качкындарды үйлөрүнө кайтууга үндөгөндөр ошол макала менен таанышып койгону оңдур. Балким, ошондо алар чек араны сагалагандардын кайтар жери жок экенин түшүнөт чыгар.
NRC кабарчысы аталган аймактагы өзүнө, аялына, апасына жана үч баласына билет алуу үчүн үстүндөгү үйүн сатып, ошондо да буга акча жеткире албай жаткан 37 жаштагы жигит менен баарлашкан. Ушундай кейиштүү кадамга аны Лукашенко да, Путин да эмес, америкалыктар "куткарган" Ирактагы жана алар тарабынан бул иште пайдаланылып, акыры алар тарабынан сатылган күрттөрдүн аргасыздыгы түртүп отурат.
Владимир Путин бул каатчылыкка жоопкерчилик тууралуу жакындагы эле маегинде тегин жерден мунун себептерин атабагандыр. "Буга Батыш, Европа өлкөлөрүнүн өздөрү жараткан себептер түрткү болууда. Алар саясий да, аскердик да, экономикалык да мүнөздө. Аскердик дегеним, баары Ирактагы операцияларга катышты, Афганистанда жыйырма жыл согушту. Азыр Ирактан качкандар да ошол жерде турат, афгандыктардын да саны барган сайын артууда", – деп айткан Путин.
Афганистандагы кырдаалдын курчушу менен (анын алдында быйыл кышта жапырт ачарчылык коркунучу да коңгуроо кагып турат) качкындардын агымы эбегейсиз санда болушу толук ыктымал. Поляктар афгандыктар аларга Борбор Азиядан келип жатканын айтып актанышууда. Ошондо аларды ооздуктоого Европанын суу атуучу куралдары жетеби? Же акыры арасынан акылга сыярлык ой жүгүртө алгандар, дал Батыш ушундай кыйраган абалга кептеген өлкөлөргө жеринде көмөктөшүү оң экенине көзү жеткендер чыгабы?
Кандай болгон күндө да Россия Европаны ансыз да аргасыз абалдагы адамдарга карата ырайымсыздыктан баш тартууга үндөөдө. РФ тышкы иштер министри Сергей Лавров поляктардын бул жүрүм-туруму таптакыр кабыл алынгыс экенин белгилөө менен: "Алар эл аралык гуманитардык укуктун жана башка дүйнөлүк коомчулуктун бардык келишимдеринин жоболорун бузуп жатышканын аңдабай турушат. Бул маселеде Польша чектен чыгууда. Брюсселдеги жетекчилик ачык түрдө кош стандарттарды колдонуу менен өзүн оңтойсуз абалда калтырууда", – деп билдирди.
Дал ошондуктан европалык комиссарларга, ошондой эле жайнаган укук коргоочуларга аяздуу күндө суу менен атуучу куралдарды пайдалануу да натуура экенин эске салып, качандыр бир убакта Януковичтин "тоталитардык" суу аткычтары менен Варшавадагы "демократиялык" суу замбиректеринин айырмасы жок экенин эске салып туруу зарыл өңдөнөт.