Гипер үндүү "Циркон" ракетасы Россияга чындап эгемен жана жеңилгис бойдон калууга өбөлгө болот. Россиялык коргоо-өнөр жай комплекси илимий-техникалык революция жасап, дүйнөдө теңдеши жок комплекс жаратты. Бул кадам аркылуу гипер үндүүлөр жаатында Батыштын табылгаларынан ондогон жылдарга озуп чыкты.
Ак деңизде 4-октябрда суу түбүнө ылайыкталган көп багыттуу "Северодвинск" атомдук крейсери болжол менен 40 метрлик тегеңдиктен гипер үндүү "Циркон" канаттуу ракетасын бир сутка ичинде эки ирет Баренц деңизиндеги шарттуу бутасына карай коё берди. Аскерий серепчи Александр Хроленко ушул окуядан улам аталган ракетанын мүнөздөмөлөрүнө дагы бир ирет токтолду.
Андан мурдараак субмаринанын экипажы суу бетиндеги абалда ок атып сынап көрдү. Сыноолордун мындай түрмөгү – Россиянын Аскер-деңиз флотунун тарыхындагы технологиялык жетишкендик жана маанилүү окуя, көзгө чалдыкпастык, мизи кайтарылгыс жаңы "Циркон" ракеталык комплексинин ынанымдуулугунун айныгыс далили.
Таамайлыгы жана болуп көрбөгөндөй ыкчамдыгы, тагыраагы, алты мүнөттө 1000 чакырымды багындырат. Деңизде да, кургакта да болжолдуу буталарынын кеңири спектрин жок кыла алат. Бортунда "Циркон" ракетасы бар субмарина душмандын көзүнө чалдыкпастан 1000 чакырым аралыктан каалаган бутасын кыйратууга жөндөмдүү.
Россиянын Аскер-деңиз флотуна "Циркондор" келерки жылдан тарта берилет. Август айындагы "Армия-2021" эл аралык аскер-техникалык форумунда РФ Коргоо министрлиги 2025-жылга чейин белгиленген келишим түзгөн. Башка параметрлери ачыкталган жок. "Циркон" комплексинин негизги буюртмачысы – РФ Аскер-деңиз флоту, анткен менен келечекте кургактагы модификациялары түзүлөрү күтүлөт.
Military Watch басылмасы канаттуу ракеталар менен "Ясендин" бир гана бирдиги АКШ Аскер-деңиз флотунун авиа ташуучу тобун эки ирет кыйратууга кудуреттүү экенин жазып чыкты. Америкалык адмирал Чарльз Ричард россиялык гипер үндүү ракеталары кыйла катуу коркунуч туудурат, анткени Кошмо штаттардын абадан жана ракетадан коргонуунун заманбап тутумдары алардын изине байкоо сала албайт.
АКШнын бул тармагынын "Атлантикада суу түбүндөгү россиялык ишмердикке" туруктуу көз салуу үчүн аскердик кемелердин бирикмесин жаратуу аракети аргасыз чара өңдөнөт. Мунун келечеги жок, анткени "Ясень-М" долбоорунун субмариналары абдан дабышсыз, сак жана ыкчам келет. Мурда америкалык моряктар Атлантикалык океанда бир нече апта бою "Северодвинсктин" изин таба алышчу эмес.
Аскердик артыкчылыгы
"Циркон" канаттуу ракеталык комплекси өз кыймылдаткычынын күчү менен атмосферанын тыгыз катмарында бурулуп, дүйнөдө биринчилерден болуп саатына 10 миң чакырымга чукул ылдамдыкта миңден ашуун чакырымга созулган гипер үндүү учушту "өздөштүрдү".
Канаттуу "Циркондор" деңиздеги жана кургактагы буталарды кыйратууга унификацияланган, универсалдык 3С14 кеме комплекстеринен коё берүүгө ылайыкташтырылган. Башкача айтканда жагдайга жараша "Калибр" жана "Оникстин" бири менен пайдаланылат.
Суу бетиндеги ташуучудан коё берүүдө "Циркон" гипер үндүү ракетасынын учуш-конструктордук сыноолору өткөн айдын аягында аяктаган. Орто мөөнөттөгү келечекте "Циркондор" менен 885М долбоорунун тогуз "Ясень-М" көп багыттуу атомдук субмаринасы (сыйымдуулугу – 13800 тонна, 520 метрге чейин тереңдикке сүңгүйт, суу түбүндөгү ылдамдыгы – 31 узел), заманга бапташтырылып жаткан "Иркутск" суу түбүндөгү кайыгы жана "Адмирал Нахимов" ракеталык крейсери куралданат.
"Циркон" ракеталары Россиянын Аскер-деңиз флотун сокку уруу күчү боюнча дүйнөдө алдыңкы сапка чыгарат, ошондуктан "өнөктөштөр" да буга моюн сунгандай абалда. Кошмо штаттардын Куралдуу күчтөрүнүн Стратегиялык командачылыгынын башчысы адмирал Чарльз Ричард гипер үндүү куралдар жаатында Россия Федерациясынын лидерлигин моюнга алды.
The National Interest басылмасы "Северодвинск" өзөктүк жана кадимки вариантта 3М-14К "Калибр" ракеталарынын 32 бирдиги менен куралданганын, алардын аракет радиусу 2500 чакырымдан жогору, ошондой эле "Кошмо Штаттардын негизги аймактарына кооптуулук туудурарын" жазганын белгилей кетели. Эми Дүйнөлүк океанда аларга "Циркон" да ыңгайсыздык жаратууда.
"Ясендер" негизинен бортунда "Трайдент" баллистикалык ракетасынан 24 бирдик (ар биринде кубаттуулугу 475 тоннага чейинки 12 W88 өзөктүк огу бар) ташыган "Огайо" тибиндеги субмариналарды жана НАТОго мүчө өзөктүк өлкөлөрдүн абадан сокку уруучу топторун аскердик күзөт аймагында коштоого багытталган.
Гипер үндүү "Циркондор" эң оболу АКШнын Аскер-деңиз күчтөрүнүн сокку уруучу мүмкүнчүлүктөрүн чектейт. Америка территориясы Россияга карата Пентагон агрессивдүү аракеттерге өткөн учурларда гана жабыр тартып калышы ыктымал. Ал ортодо Россия куралдардын жаңы түрлөрү, соңку үлгүдөгү жана автоматташтырылган чалгындоо, бута көрсөтүү, байланыш жана башкаруу каражаттары бар бешинчи муундагы суу түбүнө ылайыкташкан атомдук флоттун негиздерин түзүүдө.
АКШдагы гипер үндүн көйгөйү
Россиялык "Авангард", "Кинжал", "Циркон" гипер үндүү ракеталары 10дон 20 Махка чейинки ылдамдыкта ынанымдуу түрдө маневрларды жасай алат. Гипер үнгө ыктаган америкалык макеттер жасала баштаганы менен али учурула элек. Rapid Response Weapon жана Hypersonic Air-Air Weapon Concept программаларынын алкагындагы ийгиликсиз сыноолордун түрмөгү акыры Америкага 20-сентябрда гана биринчи ийгилик алып келгендей болду. Сегиз жылдан бери алгач жолу америкалык аппараттын ылдамдыгы гипер үндүн чегине, башкача айтканда 5 Махка жетти. Бирок маневрдүүлүгү жана крейсердик учушунун ыраактыгы көзөмөлдөөчү объективдүү каражаттар менен тастыктала элек.
Америка Кошмо Штаттарынын Коргоо министрлигинин Келечектүү изилдөөчү долбоорлор агенттиги (DARPA) сыноолордун чоо-жайын, ал түгүл учактын – старттык аянтчанын үлгүсүн ачык атаган жок.
DARPA агенттигинин өкүлү жыл аягында дагы сыноолор болорун маалымдады. Чет өлкөлүк эксперттер мындай ийгиликке шек менен карашат. АКШда гипер үндүү ракеталар менен куралдануу азырынча талкууга да алына элек, бирок жок эле дегенде прототиптердин биринин да кынтыксыз көрсөткүчтөргө жетер күнү ыраактай туюлат.
Пентагондун Lockheed Martin Missiles & Fire Control долбоорунун AGM-183A ARRW гипер үндүү аэробаллистикалык ракеталарына дооматтары арбын. AGM-183A бир дагы ирет ийгиликтүү учурула элек.
Кошмо Штаттардын аскер-деңиз күчтөрү келерки каржылык жылга бюджеттен 12 эксперименталдык ракета үчүн 161 млн. доллар сураган. Аскер-аба күчтөр министри Фрэнк Кендалл "прогресстин ыргагына" жана "гипер үндөн бизге эмне?" деген түшүнүк даражасына да нааразы. Натыйжасында Кошмо Штаттар жогорку технологиялык куралдануу жарышында Россия, Кытай жана ал түгүл Түндүк Кореяны да кууп жетүүгө тырышууда. Анткен менен америкалык оптимизмдин чеги жок. Lockheed Martin фирмасы Алабама штатында AGM-183A (ARRW) гипер үндүү аба ракетасын чыгаруу заводун ачууга белсенди.
Мунун өз логикасы бар. Мүчүлүштүктөрү көп F-35 "суперучагы" бортунда уча албаган "гипер үндүү" ракета ташууга, ошондой эле аны АКШнын союздаштары жана өнөктөштөрү да сатып алууга тийиш.
Аскерий баяндамачы Александр Хроленконун Telegram каналына жазылыңыздар.