РФ президенти Владимир Путин 29-майда Тышкы иштер министрлиги жана Коргоо министрлигине Сириядагы россиялык аскердик базаларды кошумча кыймылсыз мүлк жана акваториялар менен камсыздоо боюнча аталган мамлекеттин өкүлдөрү менен сүйлөшүүлөрдү жүргүзүүгө тапшырма берди. Аскерий баяндамачы Александр Хроленко ушул маселенин тегерегинде ой толгогон.
Аталган министрликтер сириялык тарап менен макулдашкан соң Россия Федерациясы менен кол коюуга тийиш. Бул – капыс кабыл алынган чечим эмес, жагдайга жараша эл аралык укуктарга толук шайкеш стратегиянын уландысы жана тактиканын өнүгүшү.
Замандын чакырыктарына туруштук берүүдө Россия Жер Ортолук деңизде жана Жакынкы Чыгышта аскердик-саясий таасирин арттыруусу зарыл. Баарынан оболу эл аралык туруктуулукту колдоо үчүн Сирия Араб Республикасында күч контингентин алдыдагы он жылдыктарга сактоого тийиш.
Тактикалык планда россиялык объектилердин аймактык кеңеши Тартус, Хмеймим жана Сирия Араб Республикасынын башка жактарында коопсуздук периметрлерин ынанымдуу камсыздоо үчүн зарыл.
Сирияда эки ири россиялык аскердик объект: Хмеймим авиабазасы (мында авиациялык топ мөөнөтсүз жайгашкан) жана Тартус материалдык-техникалык камсыздоо пункту (25 жылга узартуу мүмкүнчүлүгү менен 49 жылга ижараланат. Аскердик-деңиз флотунун кемелик тобу бар) иштейт.
Эске салсак, Дамаскинин расмий өтүнүчү менен 2015-жылдын сентябрында Хмеймимде россиялык Аба-космостук күчтөрүнүн авиациялык тобу түзүлүп, ИМ* террордук тобуна каршы куралдуу операциясы башталган. Кийинчерээк, тагыраак, 2017-жылы Москва менен Дамаск дагы бир документке кол койгон. Ага ылайык, Тартуста 11 чакты россиялык кеме жайгаштырылып (өзөктүү реакторлор менен субмариналар менен кошо), порттун кеме куруу мүмкүнчүлүктөрүн кеңейтүү болжонууда.
Аймактык туруктуулук
Сирия өз аймагында кургакта да, деңизде да Россиянын аскердик күчтөрүнүн жайгашуусун кеңейтүүнү кубаттайт. Аскердик жана аскердик-техникалык кызматташтык жаатында Дамаск менен Москванын кандайдыр тиреши жөнүндөгү туура эмес маалымат аркылуу аймакта РФтин беделин түшүрүү аракеттери аянычтуу экени айдан ачык.
Сирия менен Россиянын өз ара аракеттешүүсү – турмуштун бардык багыттарындагы тынчтык жана туруктуулукка жол. Аймактагы оюнчулар муну жакшы түшүнүшөт. Экинчи жагынан, Жер Ортолук деңизде АКШнын Аскердик-деңиз флотунун 6-флотунун орун алышы жана Сирия Араб Республикасынын айрым мунай өндүрүүчү райондорунун америкалык күчтөр тарабынан оккупацияланышы (БУУнун санкциялары же аталган Араб Республикасынын мыйзамдуу өкмөтү болбостон) – көп жылдык аскердик-саясий турбуленттуулук жана жай калктын коопсуздугунун коркунучтарынын булагы.
РФ Куралдуу күчтөрүнүн Башкы штабынын маалыматтары боюнча, май айында мындай 17 эпизод болгон. Россия авиациясынын ар бир учушу аба мейкиндигин пайдалануунун эл аралык эрежелерине шайкеш аткарылат. Су-35 истребителдеринин маневрлары АКШнын чалгындоочу учактарына кайда учпоо керектигин гана көрсөтүп турат. Британдык суу алдындагы кайык Сирия аймагындагы канаттуу ракеталарга сокку урууга аракет кылып, бирок майнапсыз болгондогу эпизод дүйнөгө кеңири белгилүү. Анткени россиялык субмариналар аны артка бурулууга, позициялык райондон сүрүп чыгарып, кетүүгө мажбурлаган.
Сириялык көйгөйдөн кеп козгоп жатып АКШнын Сирия боюнча атайын өкүлү Жеймс Жеффри: "Менин милдетим – муну орустар үчүн сазга айландыруу", - деп билдирди жакында эле. РФтин көп тараптуу ортомчулугунда сириялык жөнгө салуунун төрт жылдык динамикасын эске алсак, "сазга айландыруу" маселеси көз жеткен келечекте чечилери күмөн.
Москванын келечек пландары болушунча так, бир аз мурдараак РФ президенти Владимир Путин: "Биз бул аймактагы кызыкчылыгыбызды коргоо үчүн ошол жактабыз. Бул биздин кызыкчылыктарыбызга шайкеш келип турганда аскерлерибиз ал жакта болушат".
Жакынкы 50 жылда россиялык күчтөрдү аталган аймактан чыгаруу пландалбаганын болжоо, ал эми сириялык операциялык мейкиндиктин кеңейиши Россияга аймактагы кырдаалдын өзгөрүшүнө натыйжалуу реакция кылуу мүмкүнчүлүгүн тартуулайт.
Жаңы курал
Сирия россиялык куралдарды сыноо үчүн полигон эмес экени, бирок дал сириялык операциялардын жүрүшүндө алдыңкы үлгүлөрдү текшерүүгө, ал эми россиялык коргоо-өнөр жай комплексинин ишканалары өз буюмдарын "от күйгөн жерде" ыкчам жакшырта алууга шарт түзүлдү. Бул тажрыйбаны ашыра баалаш кыйын.
Согуштук аракеттердин сириялык театрында Каспий жана Жер Ортолук деңиздеринен өзүнчө жана топтордун курамында "Калибр" канаттуу ракеталарын, Россиянын Аскердик-деңиз флотунун суу үстүндөгү кеме жана субмариналарын биринчи ирет колдонушту.
Россиялык ыраак аралыктагы авиация алгач жолу Сириядагы террорчулар менен күрөшүүдө ыраактыгы 5000 чакырымга чейинки жогорку тактыктагы стратегиялык Х-101 канаттуу ракеталарын колдонду (ракетанын өзөктүк версиясы(Х-102) 250 килотонналык кубаттуулуктагы заряд көтөрө алат). Аскердик күчтүн мында көрсөтүлүшү – ниети бузуктарга кулак кагыш.
Сирияда россиялык жаңы куралдарды пайдалануу тажрыйбасы потенциалдуу чет элдик сатып алуучулардын кызыгуусун жаратканы мыйзам ченемдүү. Египет, Индия, Кытай жана башка өлкөлөр менен сүйлөшүүлөрдөн кийин Москва "Армата" Т-14 танкын сатып алууга алдын ала тапшырыктарды алган. Ал эми Су-34 бомбалоочуларына кызыккан чет элдик сатып алуучулардын кезеги узагандан узап барат. Натыйжада Сирия операциясы өз ара пайдалуу гана болбостон (Дамаск менен Москва үчүн), кирешелүү да болушу мүмкүн. Бул – Россия үчүн дагы бир баалуу табылга. Спецназ тактикасын, учкучсуз жана космостук байланышты пайдаланган аеосуз жана фанатизмге алдырган душмандарга каршы согуштук аракеттерде россиялык куралдуу күчтөр (жаш адистер жана дасыккан аскер жетекчилери) эч кандай окууларда ала албаган уникалдуу тажрыйбага ээ болушту.
2015-жылдан бери Сирияда кыйла көп сандагы россиялык аскер кызматкерлер кызмат өтөдү. Алар иш жүзүндө заманбап аскердик жаңжалдын чыңалышын жон териси менен сезип, чалгындоо жана байланыш канчалык маанилүү экенин аңдап, ар түрдүү күчтөрдүн жана каражаттардын натыйжалуулугу кантип камсыздаларын түшүнүшкөн. Ошентип, Россиянын жогорку профессионалдуу адистеринин жана тынчтыкты чыңдоонун ишенимдүү инструменттеринин саны арбып барат.
ИМ* – РФ жана бир катар мамлекеттерде ишмердигине тыюу салган террордук топ.