Суюлтулган жаратылыш газына (СЖГ) коюлган мындай споттук баа (реалдуу товардын наркы) да Азияда жок болчу. Болжол менен миң куб метрине 105 доллардан айланса, Европада 95 долларды түзүп, жагдай мындан да начар экени ачыкталды.
СЖГ импорттогон Кытайдын CNOOC компаниясы коронавирустан улам өзгөчө кырдаал жарыялап, отундун ага тийиштүү бөлүгүн алуудан баш тартмакчы болду эле, газ менен камсыздаган Total жана Shell компаниялары ага көнбөдү.
Буга карабастан баанын айланасындагы кырдаал рынок катышуучуларынын тынчын алып келет. Суюлтулган газдын споттук наркы компаниялардын аны өндүргөн чыгымын жаппай турганы бир нече ирет талкууланган болчу. Азыркы кырдаал операциялык чыгымды да жаппай турган чекке жетти. Мындай учурда негизи өндүрүш токтошу керек, бирок азырынча андай боло элек.
Ушу тапта океандын ары жагындагы өндүрүшкө көз салуу кызык болуп турат. АКШда суюлтулган газды экспорттоо америкалык рынокто да баасы төмөн болгону үчүн гана токтогон жок. Бир миллион БТЕ (британиялык жылуулук бирдиги) 1,8 долларга бааланууда. Бул суюлтулган газ өндүргөн ири ишкерлердин капчыгына өтө эле оорчулук келтирип жатканы маалым. Ал эми чыгымды жаап, анча-мынча тыйын табууга өбөлгө түзгөн баа — бир миллион БТЕнин үч доллардын чегинде сатылышы. Кайталай кетели, азыр суюлтулган газдын баасы Азияда да ушундай, Европада андан да арзан. Ал эми АКШнын газын суюлтуп, ташып да келүү керек. Мындан сырткары, башка чыгымы да бар.
Буга чейин газдын болуп көрбөгөндөй арзан баасы талапты шарттайт деген түшүнүк бар болчу. Талап эмне үчүн өспөй жатканы өзүнчө талкуулай турган кеп, бирок иш жүзүндө ушундай. Албетте, бул жерде спорттук баа жөнүндө сөз болуп жатканын баса белгилей кетүү керек.
Мисалы, январда СЖГга споттук баа 4,7 долларды түзсө, нефтиге байланган баа тогуз доллардын чегинде болчу. Мындай нарк, албетте, өндүрүшчүлөрдүн көбүнүн чыгымын жаап кетет.
Кандай болгон күндө да акыркы жылдары нефть рыногунда да, газ рыногунда да пикир келишпестиктер бар экенин көрүп турабыз. Нефть рыногунда баанын тийиштүү деңгээлин тескеп турган ОПЕК+ коалициясы калыптанды. Ал эми "ОПЕК газынын" түзүлүшү азыркы шартта анча ишке аша турчу нерсе эмес, ашкере өндүрүштөн улам баалар кыйроодо. Ал эми газ, өзгөчө СЖГны сактоо нефтиге караганда кыйла оор.
Мындан улам суюлтулган газды "спот" жана "нефть" баасы менен сатуунун өз ара катышы кандай деген суроо туулат. Айтуу кыйын. СЖГ рыногунда абал ар кандай. Бирок ар кандай баалоолорго караганда "спот" ушу тапта төрттөн бир, кээде үчтөн бир бөлүгүн түзүүдө. Бирок нефтиге байланган баа Азияда үстөмдүк кылат.
Экинчиден, СЖГга баанын калыптануу нефть системасынын кемчиликтеринин баарын эске алганда деле бул конструкция ОПЕК+ келишимдери менен рынокту турукташтырууга болот. Мындан келечекте рыноктун бардык катышуучулары утушта болот, анткени ашкере өндүрүш шарттаган "баа өпөң-чычаңынын" эч кимге кереги жок.
Мындай шартта анализ үчүн СЖГ долбоорлору боюнча түзүлгөн келишимдер кызыктуу тема бойдон кала берет. Спорттун көлөмүн жогорулатууга сатуучулар макул болобу же сатып алуучулар нефтиге байланган баага макул болобу? Көз салып гана туруу калды.