Акыркы эки жылдан бери балдары бакча, мектепке барган ата-энелер ПИН ала башташты. Анын эмнеге керек экенин, кайдан алышты билбеген ата-эне абдан эле көп. Sputnik Кыргызстан агенттиги Мамлекеттик каттоо кызматынын адистери менен сүйлөшүп, ПИН алуунун жол-жобосун билди.
ПИН деген эмне?
Персоналдык идентификациялык номер же пин-код — жарандын мамлекеттин маалымат базасындагы ачкычы. Аны менен адам эч көйгөйсүз паспорт, нике күбөлүгү, айдоочулук күбөлүк, аттестат сыяктуу бардык документтерди ала алат.
ПИНди кайдан алса болот?
Идентификациялык номерди жарандар балдарына ЗАГС, калкты тейлөө борборлорунан жана маалыматтык күркөлөрдөн акысыз ала алышат.
Балдарга ПИН алуунун зарылдыгы
- Паспорт алганга чейин ар бир балада ПИН сөзсүз болушу керек, ал адамга өмүрүндө бир эле жолу берилет;
- Персоналдык номери жок бала Кыргызстанга тиешеси жок болуп эсептелип, эч бир документ ала албай калат;
- Окууга тапшыра албай, жумушка да орношо албайт;
- ПИН кагаз түрүндө берилбейт, ал маалымат базада гана сакталуу болот;
- Балдар адашып же жоголуп кеткен маалда ПИН аркылуу ата-энелерин тез эле аныктап коюуга шарт түзүлөт. Мурда өзгө баланы өзүмдүн балам деп алдагандар болсо, ага да чекит коюлат;
- ПИНсиз паспорт ала албай, чет өлкөгө да чыга албайт. Себеби паспорт алуу үчүн ал баланын аты-жөнү мамлекеттик бирдиктүү маалымат базасында болушу керек;
- Персоналдык идентификациялык номери (ПИН) бар бала 16 жаштан жогору болсо, ата-энеси жок өзү эле барып паспорт ала алат. Ал башка адамдын атынан паспорт алып албашы үчүн биометрикалык маалыматы текшерилет;
- Ал эми 16 жашка чейинкилер ата-энесинин коштоосунда гана паспорт алууга укуктуу.
Ата-энелер баласы кичине кезинде эле документтерин тууралап койсо, кийин өздөрүнө да, балага да паспорт алууда, окууга тапшырарда, чет өлкөгө чыгууда жеңил болот. Бул маселе убагында жасалганы жакшы. Кийин кокус ата-энеси ажырашып же кырсыктап каза болуп калса, балага персоналдык номер алуу кыйынчылык жаратып калат.
ПИН алыш үчүн баланы сөзсүз ээрчитип баруу керекпи?
— Эгер окуучу балага ПИН алыш керек болсо, анын жанында атасы же энеси болушу зарыл.
— Мектеп курагына жашы жете элек балдарга ПИНди ата-эне өзү эле барып алса болот.
— ПИНди телефон аркылуу же электрондук түрдө алуу мүмкүн эмес. Сөзсүз ата-энесинин бири тийиштүү документтерди алып, ЗАГС, калкты тейлөө борборлоруна барышы керек.
Керектүү документтер:
- Атасынын же энесинин паспорту;
- Баланын туулгандыгы тууралуу күбөлүгү;
- Бала тоголок жетим болсо, ата-энесинин өлгөндүгү тууралуу документи керек;
- Баланын ата-энеси алыс жакта болсо, анын туугандары атасынын же энесинин ишеним каты менен барышы шарт.
Буга чейин деле ПИН талап кылынчу беле?