Кийин алардын көзүнүн көрүүсү эмне болот? Телефонду көп тиктөө, компьютерде күн бою отуруу көрүү органына канчалык терс таасирин тийгизет? Ушул жана башка суроолорго Улуттук госпиталдын Көз микрохирургиясы борборунун жогорку даражадагы офтальмологу, медицина илимдеринин кандидаты Бактыгүл Мамытова жооп берди.
— Азыр бирибизден-бирибиз өтүп телефон тиктеп калбадыкпы. Көзгө зыян экенин билсек да андан чыгуу кыйын. Ошентсе да телефондун көрүү органына тийгизген терс таасири тууралуу айтып бересизби?
— Окумуштуулар гаджет, смартфондордо көп отуруу көз ооруларына алып келерин эбак эле аныкташкан. Ага карабай азыр көзүн аяган киши жок. Телефон, компьютерден чыккан көк түс көздү кургатып жиберет. Норма боюнча бир мүнөттө көздү 18 жолу ирмеш керек. Бирок планшет, телефонду тиктеп отуруп андай кылганды да унутуп калат экенбиз. Мүнөтүнө 3-4 жолу гана ачып-жумган учурда көз кургай баштайт. Бул олуттуу эле оору. Анда көз талып, жаш агып, шамал, ысык-суукту, күндүн нурун такыр эле сүйбөй калат.
Гаджетти канчалык жакын кылып көрсө, көз ошончо бат талыйт. Ошондуктан маал-маалы менен эс алдырып, алысты, ачык өңдөрдү карап турган жакшы.
— Гаджет көп колдонгондор көзүнө кандай көнүгүүлөрдү жасап турганы оң?
— Америкада офтальмологдор дал ушундай гаджет, телефон, компьютер менен көп иштегендерге 20-20-20 деген формула иштеп чыккан. Анда 20 мүнөт компьютерде отургандан кийин 20 секундга көзүн 20 футка алыш керек. 20 фут — алты метр. Көзүн эс алдырам деген адам ар 20 мүнөт сайын алты метр аралыкты 20 секунд карап койсо, көз өзүнө келип калат.
— Кичинекей балдар телефон берем дегенде жебей жаткан тамагын жеп, ыйлап жатса тып басылат. Көрсөтпөй да кое албайсың, айрым энелер балдарын телефон менен алаксытканга аргасыз болушат. Негизи балага бир күндө канча жолу, канча саат смартфон карматса болот?
— Бербей койгондон артыгы жок, бирок андай кылуу кыйын болуп калды. Негизи 7 жашка чейинки курактагы балдарга бир күндө ашып кетсе бир же эки саат телефон көрсөтүү жетиштүү. Эки саат тынбай берип койбой, жарым сааттан эс алдырып туруш керек. Бул убакыттан көп болуп кетсе, көздүн булчуңдары чарчайт. Көрүү органдарынын минусу көбөйүп, көзү чалыр болуп да калышы мүмкүн. Баланын көрүү органдарынын минусун 3кө жеткирбеш керек. Бул учурда дарыгерлер коңгуроо кагып, операция жасоого аргасыз болобуз.
— Жарыкты өчүрүп алып караңгыда компьютер, телефон кароо көзгө канчалык зыян?
— Жарыкты өчүрүп коюп телефон, смартфон тиктегенде карек чоңоюп кетет. Негизи карек булчуңдуу орган. Ал аябай жарык болгондо кичирейип калат. Көздүн ичине жарык көп кирбеш керек. Мындай учурда көздүн тор кабыгы күйүп калат. Мисалы, студия, телевидениеде иштегендер эфирге чыгаарда жалаң жарыктын алдында отурушат эмеспи. Бул да көзгө зыян.
Жабык форма болгондо, мисалы, караңгы бөлмөдөн телефон тиктеп отурганда карек кеңейип, бурч толугу менен жабылып калат. Бул учурда дароо приступ башталып кетиши мүмкүн. Көздүн басымы көтөрүлүп, карек кеңейген боюнча токтоп калышы толук ыктымал. Ошондуктан жарык аз жерден смартфонду тиктебей эле койгон оң.
Глаукома дартына кабылбаш үчүн караңгы бөлмөдөн телефон тиктөөдөн сырткары башты салаңдатып алып иш кылганга да болбойт. Себеби эңкейип жумуш кылганда баштын кан тамырларына күч келип, көздүн басымы көтөрүлүп кетиши ыктымал.
Глаукома оорусу менен өтө эмоционалдуу адамдар да бат ооруйт. Нервди эс алдырганды да билиш керек. Кечке эле Асан Кайгыланып, болор-болбоско сарсанаа боло берген адамдардын көз басымы көтөрүлүп, ооруканага көп түшөт. Бул дарт кан кууйт. Ошондуктан, айрыкча, жашы 40тан ашкандар жылына бир же эки жолу келип, көз дарыгеринин көзөмөлүнөн өтүп тургула демекчимин.
— Линзанын оң, терс жактарын да айта кетесизби?