Бул документ ишке ашып калса, чет өлкөгө кетип жаткан ата-энелер балдарын кимге, кандай шарт менен таштай алат? Зордук-зомбулукка кабылган балдарды байкаган адамдар кайда кайрылса болот? Мигранттардын балдарына байланышкан ушул жана башка суроолорго Sputnik Кыргызстан агенттиги жооп издеп көрдү.
Кордолгон, алсыз бөбөктөр
23-декабрда Ысык-Көл облусуна караштуу Жети-Өгүз райондук ооруканасына денесинде көгала тактары бар наристе түшкөнү маалымдалган. Бир нече убактан кийин бала эсине келбей, реанимация бөлүмүндө чарчап калган. Суракка алынган 40 жаштагы аял баланы ага сиңдиси таштап кеткенин айтып, наристе шымына сийип койгону үчүн чыбык менен чаап, чымчып койгонун моюндаган. Кийинчерээк Эмгек жана социалдык өнүктүрүү министрлиги наристенин үй-бүлөсү тууралуу билдирүү таратып, 21 жаштагы апасы уулун таякесине таштап Россияга иштегени кеткенин жана баланын атасы ким экени белгисиз экенин айткан.
Ушуга эле окшош окуя 28-ноябрь күнү Бишкекте да катталган. Анда эки жаштагы бала ооруканага оор абалда түшүп, кийин чарчап калган. Бул наристенин энеси да акча табыш үчүн мигрант болуп, баласын курбусуна таштап кеткен. Дос кызы көрсөтмө берип жатып, наристеге кол көтөрбөгөнүн, ал өзү эки кабаттуу керебеттен кулап кеткенин билдирген. Каза болгон баланын апасы курбу кызына арыз жазуудан баш тарткан.
Жумгалдагы 47 жаштагы аял жана анын эки небереси өлтүрүлүп, өрттөлгөн окуя да көпчүлүктүн төбө чачын тик тургузду. Нарын ОИИБ маалымат катчысы Медина Султаналиеванын айтымында, эки баланын апасы жумуштары менен Бишкекке кетип, чүрпөлөрүн апасына таштап кеткен.
"Келин жолдошу менен ажырашып кеткен. Каза болгон уул-кызынан башка балдары жок болчу", — деди Султаналиева.
Болуп өткөн окуяларга байланыштуу премьер-министр Абылгазиев балдарга карата зомбулуктун алдын алуу маселеси боюнча кеңешме өткөрүп, мамлекеттик органдарга зомбулукту алдын алуу боюнча чараларды күчтөндүрүүнү тапшырды.
Балдарды карай турган адамды мыйзам негизинде дайындагыла!
Расмий маалыматтар боюнча бүгүнкү күнү 750 миңден ашык кыргызстандык чет жерде иштеп жүрсө, алардын 259 миң баласы Кыргызстанда калган.
Учурда UNICEF менен өкмөт мигранттардын балдарын коргоого багытталган мыйзам долбоорун сунуштап жатат.
Буга чейин Sputnik Кыргызстан агенттигинин маалымат борборунда Бириккен Улуттар Уюмунун социалдык коргоо боюнча адиси Елена Заиченко жана "Укук борбору" коомдук фондусунун директору Гүлнара Шейшекеева документте жазылган шарт-талаптарды айтып беришкен.
Аларды окурмандарга түшүнүктүү кылып төмөнкүчө тизмектедик:
— Экинчиден, ата-эне үч жашка чейинки баласын үч айдан ашык убакытка таштап кете албай калат. Эгер балдар чоңураак болсо, анда жарым жылга чейин узарат. Ишеним каттын мөөнөтүн алыста туруп эле узартса болот. Бирок эгер ата-эне барган өлкөсүндө көпкө чейин кала турган болуп, балдарын алып кете албаса, башка бүлөгө камкордукка өткөрүп бериши зарыл;
— Документ толтуруу процесси акысыз.
Өкмөттүн балдарды коргоо боюнча программасынын ишке ашуусун мониторинг кылган координатор Екатерина Хорошман бул документ балдардын мамлекеттик кызматтан пайдаланышына жол ачат деген пикирде.
"Кеп бөбөктүн медициналык жактан бекер тейлениши, билим алуу жана бала бакчага баруу мүмкүнчүлүгү боюнча болуп жатат. Себеби документсиз баланы эч жер бекер карабайт", — деди ал.
Зордук-зомбулукка кабылган балдарды байкасаңар, ишенимдүү номерге чалгыла
"Балдардын укугун коргоо лигасы" коомдук фондусунун башчысы Назгүл Турдубекова эгер жарандар балдарга көрсөтүлгөн зордук-зомбулук тууралуу бир нерсе байкап калса же билсе, сөзсүз бирдиктүү номерге чалууну өтүндү.
"Баланын укугу бузулуп, ага кандайдыр бир зордук-зомбулук көрсөтүлүп, начар шартта жашап жатканын байкаган ар бир жаран 111 бирдиктүү номерине чалса болот. Телефон күнү-түнү иштейт жана акысыз. Ишенимдүү телефон номер UNICEF, Эмгек жана социалдык өнүктүрүү министрлиги жана биздин коомдук фонд тарабынан түзүлгөн", — деди Турдубекова.
Мигранттардын балдарына көзөмөл күчөдү
Эмгек жана социалдык өнүктүрүү министрлигинин үй-бүлө жана балдарды коргоо башкармалыгынын башкы адиси Гүлзина Бообекова учурда өкмөт, Жогорку Кеңеш жана коммерциялык эмес уюмдар тарабынан атайын жумушчу топ түзүлүп, 2012-жылы кабыл алынган Балдар жөнүндөгү кодекске өзгөртүүлөр киргизилип жатканын айтты.
"Эмгек мигранттары сыртка чыгаарда балдарына камкорчу дайындап кетиш керектиги мыйзамда буга чейин эле жазылган. Анда "ата-эне баласын ишенип таштап кетип жаткан адам менен аймактык социалдык коргоо башкармалыгына барып арыз жазып, тийиштүү документтерди тапшырып, камкорчу соттун чечими менен гана дайындалат" деп жазылган. Быйыл мыйзамдын негизинде 1000ге чукул адам камкорчу дайындап кеткен. Буга байланыштуу министрлик мигранттар чек арадан чыгып баратып камкорчу дайындаган документин көргөзүш керек деген сунушту киргизгенбиз. Учурда бул дагы каралып жатат", — деди Бообекова.
Министрликтин өкүлү социалдык коргоо башкармалыгынын адистери буга чейин деле мигранттардын балдарын каттоого алып жүргөнүн айтып, учурда премьер-министрдин тапшырмасы менен бул иштер мурдагыдан да күчөтүлгөнүн кошумчалады.