Кыргызстанда кандай ири заводдор бар, алар эмне өндүрөт? Тизме

Өткөн аптада премьер-министр Улукбек Марипов Бишкек штамп заводуна барды. Өкмөт башчы Кыргызстан үчүн коргоо-өнөр жай ишканаларынын маанилүүлүгүн билдирип, заводду кайра калыптандыруу боюнча иштерди күчөтүү керектигин белгиледи.

Sputnik Кыргызстан республиканын машина куруу, мунайды кайра иштетүү жана курулуш тармагында иштеген ири заводдорун тизмектеп чыкты. Материалда Энергетика жана өнөр жай министрлигинин, ошондой эле ишканалардын сайтындагы маалыматтар пайдаланылды.

Имараттар, шамчырак, муздаткыч, тигүүчү машина, автомобиль, түнкү жарнама, иллюминациялар үчүн электр лампаларынын 40тан ашуун түрүн чыгарган Борбор Азиядагы ири завод.

Ишкананын курулушу 1966-жылы башталып, бир нече жылдан кийин завод жылына 300 миллиондон ашуун электр лампасын чыгарган. 2009-жылы банкрот болгон соң, завод башынан оор мезгилди кечирген. Азыр мында 1,5 миңдин тегерегинде киши иштейт.

Ишкана 1956-жылы Фрунзе физикалык шаймандар заводу болуп ачылган. Совет убагында ал СССРдин аскердик-деңиз флотуна жана экспортко жабдык жана торпедаларды сериялык түрдө өндүргөн. Бүгүн заводдо аскердик-деңиз жабдыктарын, электрондук шайман, медициналык центрифугаларды, керектөөчү товарларын (анын ичинде электрдик чарбалык жана жылытуучу жабдыктарды), ошондой эле өнөр жай жана техникалык багыттагы башка товарларды иштеп чыгып, өндүрүп келет.

Заводдун курулушу 2018-жылы башталган. Бул көп профилдүү заманбап ишкана энергетикалык жана машина куруучу жабдыктарды, анын ичинде тез жардам машиналарын, жасалма дем алдыруучу аппараттарды, трансформатор, "акылдуу" эсептегичтерди, лифттерди, гидротурбиналарды жана башкаларды чыгарат.

1795-жылдын ноябрында император Екатерина IIнин жарлыгы менен Луганскта куюучу-замбиректик завод негизделет. 1895-жылы ал винтовкалык патрон өндүрүүчү катары кайра түзүлүп жабдылган.

Улуу Ата Мекендик согуштун башында ишкананы Фрунзеге көчүрүшкөн. Бүгүн "Бишкек машина куруучу заводу" негизинен бир жолку буюртмаларды аткарып, ар кандай тетиктерди жана металл конструкцияларды чыгарат.

1997-жылы В.И.Ленин атындагы Фрунзе станок жасоочу (куруучу) заводу акционердик коомго айланган. Кийин анын курамынан "Бишкек штамп заводу" мамлекеттик ишканасын бөлүшкөн.

Бүгүнкү күндө мында 500 киши иштейт, ишкана аскердик жана спорттук-мергенчилик багыттагы товарларды чыгарат.

2000-жылы "Кыргызавтомаш" АК активдеринин базасында түзүлгөн. "Композит Групп" деп аталган россиялык холдингдин курамына кирет.

Мында Беларусь жана Россиянын автомобилдик, айыл чарбалык жана атайын техникаларды чыгаруучу алдыңкы ишканаларын алюминий радиаторлор менен камсыздайт.

"Автомаш–радиатор" да "Беларусь" Минск трактор заводунун тракторлорун, "Енисей" жана "Палессе" комбайндарын куроо менен алектенет.

Ишкана 1966-жылы негизделип, 1992-жылга чейин мамлекетке таандык болгон. Миңден ашуун киши эмгектенген. Заводдо трактор, жеңил автомобиль, таштанды чыгаруучу жана бир жолку буюртмалар үчүн чиркегичтерди чыгарышат.

Завод СССРдеги электрдик техникалык өндүрүмдөрдү чыгаруучу ири фрунзелик "Тяжэлектромаш" ишканасынын базасында түзүлгөн.

2014-жылы ишкана трансформатор, электрогенератор, электр тогун токтотуучу калакча (рубильник), ажыраткычтарды, электр кыймылдаткыч жана электр машиналарын ремонттоо иштерин кайра жандандырган.

Негизги буюртмачылар жеке жактар, айыл өкмөттөрү жана "Түндүк электр" ААК болуп саналат. Заводдо 50 чакты киши мээнеттенет.

Баткен облусунда жайгашкан ишкана терезе, каалга, форточка илмеги жана тээги, гипс, жасалгалоочу иштер үчүн кургак аралашмалар, кафель клейин өндүрөт. Ошондой эле стандарттан тыш жабдыкты даярдоого бир жолку буюртмаларды аткарат. Заводдо 50гө жакын киши иштейт.

Мында электр жабдуулары, трансформатор, электрдик тиричилик буюмдарын (жылыткыч, электроконвекторлору, розетка, өчүрүп-жандыруучу жабдык, вилка, адаптер, үч бөлүктүү сайгычтар жана башкаларды) өндүрөт.

Токмок такта айнек заводу 1972-жылы иштей баштаган. 2000-жылы өндүрүш масштабдуу реконструкцияланып, заманбапташтырылган. Бул дүйнөлүк стандарттагы сапаттуу өндүрүмдү чыгарууга мүмкүндүк берген.

"Интергласс" республиканын экспортко ылайыкталган ишканалардын катарына кирет. Миңден ашуун киши эмгектенет.

Кант цемент-шифер комбинаты 1964-жылы ишке кирген. 2005-жылы ишкананы United Cement Group холдинги алган. Завод цементтин ар кыл үлгүлөрүн чыгарууга адистешкен. Миңден ашуун киши иштейт.

Өлкөдөгү шифер, сайдинг, түтүк, фиброцементтик такта, черепица чыгаруучу заманбап жабдылган ишканалардын бири. Бүгүнкү күндө заводдун жумушчуларынын саны 300гө чукул.

Кызыл-Кыяда жайгашкан "кургак" ыкмада цемент чыгаруучу заманбап ишкана. 2010-жылы Italcementi холдинги менен өнөктөштүктө завод (цемент өндүрүү боюнча дүйнөдө бешинчи саптагы) жогорку технологиялык линияны жолго салган.

Ишканада 700 киши эмгектенип, жыл сайын миллион тоннага жакын цемент чыгарат.

Кыргызстандын мунайды кайра иштетүүчү тармагындагы алдыңкы ишканалардын бири. Кара-Балтада 73 гектарлык өнөр жай зонасында жайгашкан. Өндүрүлгөн продукциянын негизги түрлөрү: бензин, дизель, майдын түрү, суюлтулган газ. Мунайды кайра иштетүүчү заводдун кубаттуулугу жылына 800 тонна даяр өндүрүмдү түзөт. Пандемиядан улам заводдун иши убактылуу токтотулган. Энергетика жана өнөр жай министрлигиндегилер кытайлык адистер келген соң жайга жакын заводдун иши кайра жанданат деген ойдо.

Компания K4 жана K5 экологиялык класстагы майларды, ошондой эле полипропилен өндүрүштү заманбапташтырууну пландайт.

2015-жылы Токмокто кытайлык инвестицияларды тартуу менен ачылган. Бүгүнкү күндө ишкана пандемия жана сырьенун жоктугунан туруп калды. Профилдик министрлик мунайды жана мунай өндүрүмдөрүн пошлинасыз алып келүү жөнүндө маселени чечүү үчүн Россия жана Казакстан менен сүйлөшүүлөрдү жүргүзүүдө.

Республикадагы мунай жана газ алуучу жападан жалгыз компания – "Кыргызнефтегаз" АК аталган ишкананын жүз пайыздык негиздөөчүсү болуп саналат. Завод Жалал-Абад облусунда жайгашкан. Анын өндүрүштүк кубаттуулугу 500 миң тоннаны түзөт, бирок толук кубаттуулукта иштебейт. Мында бензин, дизель жана мазут чыгат.

Завод Кемин районунда жайгашкан. Туруктуу иштеп турганда өлкөнүн рыногун жогорку сапаттагы бензин жана башка мунай өндүрүмдөрү менен камсыздай алат. Бүгүн ишкананын иш менен камсыздалышы 40 пайызга жетпейт. Өндүрүштүк кубаттуулугу — 100 миң тонна.

1992-жылы "Кара-Балта тоо-кен комбинаты" АК республикада казылган алтын жана күмүштүн баары аффинаждалчу (металлдарды кошундулардан тазалоо) завод курган. Заводдун азыркы өндүрүштүк кубаттуулугу — жылына 40 тонна алтын.