Чындыгында ушул тапта Кострома облусуна башка аймактардан келгендер милдеттүү түрдө эки апта обочолонууга тийиш. Бирок бул талап да бир күнү бүтөрү түшүнүктүү эмеспи. Керемет жайлардын бирине саякаттоого биздин өнөктөш РИА Новости агенттигиндеги кесиптешибиз Ирина Толстошеева чакырат.
Өз доорундагы калыбынан жазбаган шаар
Нерехта дайрасынын жээгиндеги ушундай эле аталыштагы калаа XIII кылымдагы летопистерде камтылат. Костромага чейинки аралык — 40 чакырым. XVIII жүз жылдыктан бери бул – маанилүү соода жана өнөр жай (болотнай мануфактуралары) шаары. Оймолонуп-чиймеленген түстүү эшик-терезелүү имараттарды убагында оокаттуу кол өнөрчүлөр, соодагерлер курган.
Калаанын чордонундагы Эркиндик аянтында — XIX кылымдан берки таштан тургузулган соода катарлары. Кыйла дурус сакталган, азыр мында дүкөндөр да бар.
Жанында аймактагы эң бийик имарат – Казань соборунун 60 метрлик коңгуроо мунарасы турат. Жаңы бышкан нандын жыты келсе, таң калбаңыз. XVIII кылымда Петр Iнин Жарлыгы менен курулган имаратты совет убагында нан комбинатына беришкен. Куполасы да, ички жасалгасы да сакталбай калган. XIX жүз жылдыктын 40-жылдары тургузулган коңгуроо мунарасы гана бузулган эмес.
Соода катарларын аралап отуруп, Нерехтанын жээгине чыгасыз. Анын жээгинде – бой тиреген калың камыштар. Дээрлик ар бир үйдөн ал сууга тактайдан жасалган секиче чыгат, балапандарын ээрчиткен өрдөктөрдү көрө аласыз. Мында азыр деле апалардын дайрада кир чайкаганын көрсөңүз чочубаңыз.
Байыркыдан бизге өткөн керемет
Эркиндик аянтында "тумшук-үй" бар, тегеректелген бурчтары жана керилген формаларынан улам ушундай аталган. Ал зыгыр саткан соодагер Хвориновдордун үй-бүлөсүнө таандык болчу. Бул заңкайган үйдө 1798-жылы жолдон аталган калаага токтогон император Павел I уулдары менен бир нече күн жашап кеткен.
Модерн стилиндеги дагы бир үй да өзгөчө имарат. XX кылымда бул жерде дарыкана болгон, ушул тапта анын ордунда край таануу музейи иштейт. Нерехтанын кулуну Елена Дьяконованын элесине арналган экспозиция да бир көрүүгө арзыйт.
Бай көпөстүн кызы 11 жашынан бери болгон окуяларды сүрөттөп, күндөлүк жазат. Ал кыз дилгирлик менен көп окуп, феминисттик кыймылдын тарыхына кызыккан. Сорбонна юридикалык факультетине тапшырган бийкеч Россиянын айым юристтеринин карлыгачы болмок. Бирок 27 жашында Австрияда түшүнүксүз жагдайда каза табат. Дайынсыз жоголуп, бир айдан кийин буттары сынган, жылаңач денеси тоо булагына жакын жерден табылган.
Елена Дьяконованын сөөгү кичи мекенине коюлган. Дьяконовдордун жайкы дачасы жайгашкан Якушовка кыштагынан бул жакка көчүрүлгөн эки кабат жыгач үй азыр да сакталып калган.
Храмдардын "мончогу"
Байыркы калааны үстүнөн көрүп суктануу үчүн Богоявление чиркөөсүнө барыңыз. Туристтерге анын коңгуроо мунарасына чыгып (эң оор жана өтө ыңгайсыз тепкич менен), жети коңгуроону кагууга уруксат берилет.
1767-жылы храмды бир тууган ярославдык Шустовдордун артели кооздогон. Чеберлер суу боек менен жаңыдан шыбалган дубалдардын бооруна жана шыпка бир сюжеттеги сүрөт тартышкан. Көз жоосун алган бул кооздуктан узакка көз ала албайсыз.
Негизи Нерехтада жергиликтүү көпөстөрдүн каражатына Петра Iнин Жарлыгы менен курулган жети таш храм бар. Алардын баары 1930-жылдары бузулуп, бирок 1980-90-жылдары кайра калыбына келтирилген. Чиркөөлөр бири-бирине абдан жакын жайгашкан, андыктан бир-эки саатта кыдырып чыгууга жетишесиз. Айрымдары учурда иштейт.
Арасында эң эзелкиси — Владимир чиркөөсү. Ал XVII кылымдын аягында мурдагы Богородин Сретень монастырынын ордуна курулган. Ичине кирүүгө мүмкүн эмес, себеби таш коргон менен курчалган имаратка киши киргизилбейт.
Калаа чордонуна жакын эки кабат Воскресение храмы турат. Кеме сымал бир сызыкта курулган. Совет убагында бул турак үй болгон. Преображенский (Ильинский) чиркөөсү москвалык храмдарга түспөлдөштүрүлүп, соңку барокко стилинде тургузулган.
Нерехтадан бир чакырым аралыктагы Троица кыштагында Троице-Сыпанов Пахомо-Нерехтинский монастыры бар. Ал XIV кылымда Сергий Радонежский Пахомийдин шакирти менен негизделген. Бул – азыр аялдардын монастыры, XVII кылымдын аягындагы Троицкий собору жакшы сакталып калган. Мында каалаган киши көрө ала турган Пахомий Нерехтинский булагы жана роза гүлзары бар.
***
Макала жарыяланган маалда Кострома облусунда жергиликтүү тургундар үчүн обочолонуу режими жоюлду. Мындан ары музейлерди ачык асман алдында кыдырып, айрым парк жана скверлерде сейилдеп, кафе-верандаларында сергип, мейманканаларда жашай алышат.