Александр Хроленко, аскерий баяндамачы
Америкалык Military Watch басылмасында жарыяланган Россиянын Ту-22М3 коркунучтуу ракета алып жүрүүчүсүнүн ишин жандандырып, заманга ылайыктаганы туурасындагы макаласын эксперттер жана адистер кызуу талкуулашууда. Басылма модернизациялоо пландарынын ийне-жибине дейре ачыктабайт, бирок макалада МиГ-31 истребителинин жана "Кинжал" ультраүндүү ракетасы менен кошо Ту-22 алыскы аралыктан бомбалоочу кемесинин сүрөттөрү да камтылат.
Ошентсе да Россия эч качан өз ниетин жашырган эмес. Ту-22М3М версиясына чейин жаңылоодо 30 ракета алып жүрүүчү кеменин радиоэлектрондук жабдыгы жана куралданышы 80 пайызга алмаштырылат. Бул 2021-жылга чейин ыраак аралыктагы авиациянын дараметин кыйла жогорулатууга, өзөктүк триаданын аба компонентин күчөтүүгө мүмкүндүк берет.
Ту-22М3 ыраак аралыктан бомбалоочу учактары 1989-жылы ишке кирген, ал машиналар Сирия операциясынын маалында ийгиликтүү пайдаланылган. Бирок башта учак океан аймагындагы АКШ жана НАТОнун кемелерин Х-22 канаттуу ракеталары менен жок кылуу үчүн жасалган.
"Кинжалдын" кайтышы
Ту-22М3 алыскы аралыктагы көп режимдүү, ультраүндүү, канатынын жебелеринин көрүнүшү өзгөрүлмөлүү ракета алып жүрүүчү-бомбалоочу учактын дүйнөдө теңдеши жок. Стратегиялык жана ыкчам-тактикалык авиациясынын ортосундагы орунду ээлейт. Ракета жана авиациялык бомбалар менен саатына 1000-2300 чакырым ылдамдык диапазонунда ыраак, орточо жана кыска бийиктиктен жер үстүндөгү жана деңиздеги буталарды (өлтүрүүчү аскерий кемелерин) жок кылууга багытталган. Алар ПВО жана РЭБ заманбап каражаттарына каршы, күндүн каалаган убагында, жеңил жана оор аба шарттарында колдонулат.
Аскерий кубаттуулуктагы мыктыланган система борт ичинде бир убакта ракетаны да, бомбаны да ташып жүрө алат.
Ту-22М3М 2018-жылдын 28-декабрында учурулган. Жаңыртылган версиясы Х-32, Х-101 (же Х-102 өзөктүк бөлүктүү) канаттуу, ультраүндүү ракеталарынын аракетке келтирүү чегине жеткирүүгө гана кызмат кылат. Учак абага дароо төрт X-47М2 "Кинжал" (эң көп аскерий жүгү – 24 тонна, мындай платформа теңдешсиз) кемесин көтөрө алат. Ту-22М3М толук аскерий кору өзөктүк бомбанын кубаттуулугуна барабар.
Ракета алып жүрүүчү жаңы НК-32-02 кыймылдаткычтуу болду, май куюучу штангасы (мурда ал ОСВ-2 келишимине ылайык алып салынган) кайрадан тагылды, бул анын кыймылынын тактикалык радиусун 45 пайызга көбөйтүүнү өбөлгөлөгөн. Эң башында учак 7000 чакырым ыраактыкка (50 тонна күйүүчү май кору менен) жана 13 300 метрлик чегине ээ болгон. Жаңыртылгандан кийин дээрлик жаңы бомбалоочу учак түзүлдү. Ту-22М3М жана анын ультраүндүү арсеналы Россия чек арасында улам аскерий активдүүлүктү көрсөтүп жаткан батыштык өнөктөштөрдү эсине келтирер.
Фронттун тегерек чети
19-ноябрда биринчи жолу Россия чек арасында жана Балтия аймагында дароо АКШнын куралдуу аба күчтөрүнүн RQ-4A "Глобал Хок" эки учкучсуз стратегиялык учагы бир топ саат чалгындап жүрдү. Машиналар сицилиялык Сигонелла авиабазасынан учуп чыккан.
FORTE10 чакырык сигналы бар учкучсуз учак Псков жана Ленинград облустарынын чек арасынын боюн Латвия жана Эстония аба мейкиндигинде туруп алты ирет айланган. Литва аба мейкиндигинен Калининград облусунун түндүк чек арасынын аймагында узакка жүргөн. FIXER10 чакырык сигналдуу экинчи дрон-чалгындоочу Калининград облусунун түндүк жагында учуп, андан соң Россия Федерациясынын деңиздик чек арасынан түндүк-батышка карай Балтика деңизинин үстүн айланган.
Ошол эле убакта Англиядагы Милденхолл авиабазасынан чыккан АКШнын куралдуу аба күчтөрүнүн көтөрүлгөн RC-135V стратегиялык чалгындоочу учагы Россиянын Калининград облусун Белоруссиядан бөлүп турган Сувальск коридорунун үстүндөгү эллипстерди кесип өткөн. Кийинчерээк америкалык учак Литванын аба мейкиндигинен Калининград облусунун түндүгүнө карай учкан.
Пентагондо РФтин объектилерине ыкчам глобалдык сокку концепциясынан баш тартышпады, аларды улам Балтика өлкөлөрүндө иштеп чыгышууда. Буга жакынкы эле мисал — Global Thunder-2020 стратегиялык окуусу, анын жүрүшүндө АКШнын стратегиялык бомбалоочу алты стратегиялык учак ракеталык соккусун Москва жана Санкт-Петербургдан 1200-1500 чакырымда жоготуу боюнча сынап көрүшкөн.
Мурда америкалык стратегиялык B-52H учактары Россия аймагынан 40 чакырым ыраактагы литвалык Казлу-Руда полигонунда болванкалар менен сыналган. Литвалык-белоруссиялык чек арада да ок жыттанган. Ал жакта АКШнын биринчи бронетанкалык дивизиясынын алдыңкы эшелону жайгашкан.
Белоруссия жана Россия НАТОнун "түшүнүксүз" (президент Александ Лукашенко айткандай) окууларына даярдык көрүүдө. Албетте, мындай жагдайда ыраак аралыктан Ту-22М3М бомбалоочу учакты заманбапташтыруу менен чектелүүгө болбойт. Россиянын коргоо министри Сергей Шойгу 2020-жылы мамлекеттик коргоо буюртмасына бөлүнгөн каражаттын үчтөн эки бөлүгүн жаңы жабдыктарды сатып алууга жумшоону тапшырган. Батыш менен Чыгыштын кымбат турган жана кооптуу атаандаштыгы дагы уланууда, бирок бул Россиянын тандоосу эмес.