Өлкөдөгү жалгыз аялдар абагы Бишкектен анчалык алыс эмес Степное айылында жайгашкан. Жергиликтүү тургундардын үйлөрүнөн аны ондогон эле метрлер бөлүп турат.
Мында 300дөн ашуун аял жазасын өтөйт. Кызматкерлердин айтымында, колонияда көбүнесе киши өлтүрүү, көз боемочулук жана баңгизат сатуу менен кармалгандар отурат.
"Айрымдары жазасын жеңилдетүү үчүн бойго да бүтүрүшөт, бирок бул абактагы мөөнөтүнө эч таасир этпейт, болгону бул жактагы шарты өзгөрөт. Көз жарган соң жаш аялмет энелер жалпы туракта эмес, балдар бөлмөлөрү, жуунучу жай жана дааратканасы бар тамдарда жашашат", — дейт абак кызматкерлеринин бири.
Ал бизге жети ирет жаза өтөгөн аялдын баянын мисалга келтирди. Абакка түшкөн сайын боюна бүтүрүп отуруп жети баласы тең эми балдар үйүндө тарбияланат.
Ушул тапта бир кабат турак жайда 10 аял балдары менен турат. Ал тамда оюнчуктар көп болгону менен дайым иреттелип, таптаза. Арка тарапта селкинчек, темир жылгаяктар орнотулган балдар аянтчасы курулган.
Коңшу тамдарда калган айыпкерлер жашайт. Ар биринде ондогон эки кабат керебеттер коюлуп, баары парда менен тосулган. Ортодо чакан тумбалар, ар бир төрт аялга бирөө бөлүнгөн. Айрым аялдардын телевизору да бар.
Барак тибиндеги андай тамдардын бирине баш бакканыбызда бопбош экен, абактагы айымдардын баары сулуулар сынагына кетишиптир. Эң аркадагы күзгүгө спорттук кийимчен бир бийкеч каранып, жасанып жаткан экен. Макияжы жарашыктуу, кирпиктери чапталган, тырмактары да жаңы боелгон.
— Бул колониянын кызматкериби?
— Жок, абакта жазасын өтөйт, киши өлтүрүп түшкөн.
"Жигитимди бычактадым. Кокустук болду. Бизди курбум тааныштырган, кыз-жигит болуп жүрдүк. Ал милицияда иштечү. Үйлөнөрүбүзгө убада берген. Бир күнү уруша кеттик. Анын колунда бычак бар эле. Мени коркуткусу келген көрүнөт, адеп ал тап берди, анан мен. Ойноп жаткандай эле болгонбуз. Анын жүрөгүнө бычак урганымда оюн эмес экенине ынана да албадым. Тез жардам чакырдым. Эртеси мага анын көз жумганын угузушту", — деп улутунат абактагы бийкеч.
Бир саамдан соң ал жигитинин өлүмүнө ишенбей турганын, иш атайын жасалганын кошумчалайт. Колониянын кызматкери бул жайда отургандардын баары өздөрүн бейкүнөө экендигин айтышарын эскертти.
Соттолгон аялдар топтолгон залга кирдик. Көпчүлүгү жүздөрүн жоолук менен жаап калышты. Анан гана бул диний эмес, тек гана жүздөрүн камерадан жашыруу аракети экенин уктум.
Сынакка ар бир отряддан жалпы төрт гана кыз катышты. Алар бул күнгө бир айдан бери камылга көрүшкөн. Өздөрү кийим тигип, өнөрлөрүн көрсөтүүгө даярданышкан. Сахнага ачык көгүш түстөгү көйнөк кийген кымча бел, чачы да талаптагыдай жасалган кыз чыкты.
— Бул да жаза өтөйбү?
— Жок! Азыр кыздардын көбү мындай майрамдарды алып баруудан баш тартышат. Журналисттер сүрөткө, тасмага тартып алып көрсөтүшөт, анан аларды жакындары түрмөдө отурсаң, тим жүрбөйсүңбү жар салбай деп тилдешет, — деп түшүндүрдү абактагы айымдардын бири.
Колониядагы бийкечтердин сынагы Бишкекте өткөн кадимки сулуулар мелдешинен эч айырмаланбайт. Алгач кыздар подуимда, албетте, бул жерде ал жайды подуим элестетип басышты. Сымбаттуу мүчө-келбети бар кыздар эл алдында айлана басып өтүштү. Калыстар да упай аябады, зал да кыйкырык-сүрөөнгө алып турду.
Кээ бир айыпкерлер бул арада сынактын катышуучуларын кеп кылып жатышты.
— Өз жигитин бычактап салды деп ким айтат муну... Жөн өлтүрбөй, ал маркумдун эркектик мүчөсүн да кесип салыптыр, — деди ал.
— Баары сүттөн аппак эмес! Мисалы, тетиги Ажар (ысымы өзгөртүлдү — ред.) өз чүрпөсүн карга көөмп салган, эми өзүн периште сезип, турмушка чыгууну кыялданат, — деп сөз кылды экинчиси.
Андан кийинки сөздөрүнөн улам сынактын бардык катышуучулары КР Кылмыш кодексинин 97-беренеси менен отурганын билдик. Аны абактын кызматкерлери да тастыкташты.
Сынактын жүрүшүндө сырттан чакырылган коноктор да сахнага чыгып жатышты. Эстрадалык ырчылар сахнага чыкканда көрүүчүлөрдүн арасындагы бир айым көз жашын тыя албады. Айгүлдүн (аты өзгөртүлдү — ред.) колонияга түшкөнүнө эки жыл болду, дагы 11 жылы бар.
Сынактын өнөр тартуулаган бөлүгүндө кара тыпырайган көйнөк кийген кыз залдагыларды өтө таасирлентти. Сахнага чыгып эле колуна микрофон алып, музыкалык коштоосуз ырдай турганы үчүн кечирим сурады. Топтолгондор күчтүү, эч качан мокобогон аял туурасындагы ырды мемирей тыңдап отурушту.
— Азамат, сулуу деп ушуну айт! — деп кыйкырды мени менен катар турган аял.
— Кечиресиз, бул кыз эмне үчүн соттолуптур? — деп сурадым.
— Ортогу менен биригип, өз жигитин бычактаган, агезде 18ге гана толгон экен. 25 жылга кесилген... Балким, Кудай буйруп, мунапыска кабылып калар, — деп жооп берди ал.
Сынактын аягында бардык катышуучулар өздөрү тиккен көйнөктөрүн кийип чыгышты. Зал сүрөөнгө алса, сахнадагы кыздар уялыңкы жылмайып турушту. Калыстар тобу бир аз кеңешкен соң кызыл көйнөкчөн кызды жеңүүчү деп жарыялады.
Катышуучулардын ар бирине жупуну, бирок зарыл байгелер — чайнек жана шампунь тапшырылды. Эң ажарлуу айыпкер кыз менен болгон маектен соң колониянын кызматкерлери журналисттердин сыртка чыгуусун өтүндү.
Жолугушуулар үчүн жайкы кабинкада үч киши: улгайган аял, камактагы жаш келин жана кичинекей кыз отурат. Эч бири үндөбөйт, наристе кыз апасын бекем кучактап алган, бир аз бошураак кучактаса эле апасы жоголуп кетчүдөй, корккондой түрү бар. Таенеси чөнтөгүнөн бет аарчысын алып чыгып, кызы менен небересинин жүздөрүн жууй куюлган көз жашты сүртөт...