Мындан сырткары, редакция жыл башынан бери баңгизатка байланышкан канча кылмыш иши катталып, канча зат жок кылынганын сураштырды.
Баңгизаттардын айырмасы
Баңгизаттарды аныктоо лабораториясы 2004-жылы Баңгизатты көзөмөлдөө агенттигинин негизинде түзүлүп, 2009-жылы ИИМге өткөрүлгөн. Борбордо соттук-химиялык эки эксперт эмгектенсе, ошондой эле Ош шаарында дагы эки адис иш алып барат. Кызматкерлер химиялык, фармацевттик, биологиялык багыт боюнча билимге ээ болушу зарыл. Адистер беш жыл сайын аттестациядан өтүп турат.
Жыл сайын өлкө боюнча миңге чукул соттук-химиялык экспертиза жүргүзүлөт. Алгач адис баңгизаттардын көп колдонулган түрлөрүнө токтолду.
"Биздин өлкөдө кара куурай өскөндүктөн колдонгондор көп болсо керек. Маселен, марихуана — кара кара куурайдын башы. Гашиш — кара куурайдын майдаланып, бутактары алынып, тазаланган түрү. Анын адамга тийгизген таасири марихуанага караганда күчтүү болуп саналат. Баңгизатка апийим өсүмдүгү да кирет. Анын "сүтүнөн" жасалган баңгизат — героин. Учурда баңгизаттын түрү абдан көп. Арасында адамдын акыл-эсине таасир бере турчу каннабис жана психотроптук заттар бар, ага маселен, спайс кирет. Биздин өлкөдө спайстын 86 түрү көзөмөлгө алынган", — деди эксперт Деркембаев.
Ошондой эле ал жыл сайын баңги каражаттарынын тизмеси жаңыланып, аларга тыюу салынып турарын кошумчалады.
Баңгизатты аныктоо кандай ыкма менен жүргүзүлөт?
Шектүү адам кармалгандан кийин андан алынган затты аныктоо үчүн ыкчам тергөө кызматкерлери соттук-химиялык экспертизага жиберет. Буйрук боюнча бир айдын ичинде изилдениши керек. Адистер эң аз дегенде 2-3 күндөн тарта 10 күнгө чейинки убакытта иликтеп бүтөт.
Баңгизат түрүнө жараша түс берүүсү реактивдердин жардамы менен аныкталат. Деркембаев бизге гашишти көрсөтүп берди.
1-кадам. Баңгизат эксперттерге таңгакка оролуп, чекесине тергөөчү менен шектүүнүн колу коюлуп, алынган каражат тууралуу кыска маалыматы бар кагаз менен келет. Аны эксперттер бардык жагынан сүрөткө тартып алышат.
2-кадам. Андан кийин заттын салмагы өлчөнүп, салынган идиш же пакет өзүнчө таразага тартылат.
3-кадам. Сыртынан бир сыйра көз салынат.
4-кадам. Түс берүүчү реактивдер аркылуу баңгизаттын буга чейинки болжолдонгон түрү аныкталат. Алгач аз өлчөмдө чөйчөккө салынып, реактивдер менен аралаштырылат. Тыным алгандан кийин даяр суюктукту фильтр кагазына тамызышат, эгерде кочкул кызыл түстү көрсөтсө, кара куурайдан жасалуучу баңгизат болушу мүмкүн.
5-кадам. Микроскоп аркылуу ботаникалык мүнөздөрүн байкоого болот.
6-кадам. Баңгизатты бир эле ыкма менен аныктап коюу жетишсиз. Жука катмарлуу хроматография (өң аныктагыч — ред.) аркылуу пластинага затты жалатып, айнек камерага жайгаштырышат. Каннабиноиддерге тийиштүү түстөр пайда болсо, демек кара куурайдан жасалган баңгизат болуп саналат.
7-кадам. Баңги каражаттарын аныктоодо колдонулуучу техникалык жабдыктар бар. Ага газдуу хроматограф кирет. Маселен, бир килограмм зат келсе, анын ичинде эмнелер бар экендигин аныктоо зарыл. Эгер героин болсо, курамында героинге тийиштүү алколоиддер, кээде сатуучулар салмагын оор кылыш үчүн дары-дармек же жана башка кошулмаларды салып жибериши мүмкүн. Спиртке эритилген зат айнекке куюлуп, изилдөө үчүн аппаратка салынат. Ал жыйынтыгын 3-4 саатта берет.
8-кадам. Жалындуу ионизацияланган детектору бар газдуу хроматограф аркылуу баңгизаттардын пайызын аныктап алуу керек.
9-кадам. Соңунда заттын салмагы, түсү, курамы, пайызы жана кандай ыкма менен изилденгени жазылып, мөөр басылып, эксперттин корутундусу тергөөчүгө жиберилет.
Жыл башынан бери 15 тоннадай баңгизат аныкталган
Баңгизаттарды мыйзамсыз жүгүртүүгө каршы күрөш кызматынын маалымат катчысы Жанна Сатарбаеванын айтымында, үстүбүздөгү жылдын 11 айынын ичинде 1234 кылмыш иши аныкталып, 15 тоннадан ашык баңгизат алынган.
"Анын ичинен 5 килограммы — апийим, 66 килограммдан ашыгы — героин, марихуана 2 тоннадай, каннабис 10 тоннаны, психотроптук заттар 18 килограммды, гашиш 170 килограммды, башка заттар 13 килограммды түздү", — деди Сатарбаева.
Кылмышка шектелгендерден алынган заттар атайын түзүлгөн комиссия тарабынан жок кылына турганы кошумчаланды.