Бакудагы парадга Эрдогандын келиши эмнени туюндурат?

© Sputnik / Рамиль Ситдиков / Медиабанкка өтүүПрезидент РФ В. Путин встретился с президентом Турции Р. Т. Эрдоганом
Президент РФ В. Путин встретился с президентом Турции Р. Т. Эрдоганом - Sputnik Кыргызстан
Жазылуу
Баку 10-декабрга белгиленген парадда Азербайжандын Тоолуу Карабахтагы жеңишин жана аймактагы ийгилигин белгилейт.

Парадга түркиялык президент Режеп Тайип Эрдогандын катышуусу Түштүк Кавказ жана Каспий жээгиндеги аймакта НАТОнун таасир зонасынын кеңейишинен кабар берет. Бул жагдайга аскерий баяндамачы Александр Хроленко баам салды.

Бакуда Тоолуу Карабахтагы жеңишине арналган аскердик парадга даярдык өтүүдө. 10-декабарда өтчү салтанатка 3000ден ашуун жоокер жана аскердик техникадан 150 чакты бирдик катышмакчы. Ошондой эле парадда "ата мекендик согушта" душмандан тартып алынган аскердик трофейлердин бир бөлүгү да көрсөтүлөт.

Азербайжан президенти Ильхам Алиев Азербайжан Республикасында Жеңиш күнүн уюштурууга буйрук берген. Мамлекеттик маалымат каражаттары да бул жеңишти өлкөнүн көп кылымдык улуттук тарыхындагы орчундуу окуя катары талкуулоодо.

Тоолуу Карабахтагы Армениянын талкаланган аскердик техникасы - Sputnik Кыргызстан
Армениянын аскердик техника жактан көбүрөөк жоготууга учурашынын себеби эмнеде
Азербайжан мамлекеттик маалымат агенттиги: "Жеңиш парадынын трибунасында ардактуу мейман катары Түркия президенти Режеп Тайип Эрдогандын катышуусу – түрк боордоштугунун таамай тастыктоосу", — деп белгилеп жатат.

Мурда Түркия коргоо министри Хулуси Акар Азербайжанга аскер кызматкерлерин окутуу, анын ичинде биргелешкен машыгуу форматындагы жардамы уланарын жарыялаган.

Ошентсе да жаңжалдын армян тарабы менен болгон куралдуу тирешинде Анкаранын туугандык көмөгүн ашкере идеалдаштырып болбойт. Түркия – түндүк атлантикалык альянстын мүчөсү. Аталган уюмдун негизги максаттары күч проекциясы жана планетадагы энергоресурсту көзөмөлдөө экени жашыруун эмес, ал эми Азербайжан мунай жана газга бай келери белгилүү.

Аскердик боордоштук

Карабахтагы 44 суткага созулган согуштан соң Азербайжан жана Армения Россиянын ортомчулугу менен окту толук токтотууга макулдашкан. Аймакта россиялык тынчтык орнотуучулар иш алпарууда, бирок кырдаалдын толук турукташуусуна али көп бар.

Ошону менен катар эле Азербайжанда Карабахтагы жагдайга байкоо салуу үчүн биргелешкен россиялык-түркиялык борбор түзүлүүдө. Түркиялык саперлор азербайжандык кесиптештерине миналарды зыянсыздандырууда көмөкчү болууда.

Жалпысынан Түштүк Кавказга Түркиянын аскердик-саясий таасири кыйла өстү. Аны Борбордук Азия өлкөлөрүндө да күчөтүү аракети жасалышы ыктымал. Буга чейин Sputnik агенттиги Тоолуу Карабахка Сириядан келген туркоман-согушкерлер жайгаштырылышы мүмкүн экенин кабарлаган. Алар согуштук аракеттерге катышып, тынчтык жөнүндөгү макулдашуудан кийин да мекенге кайтууга ашыгышпайт.

Түркиянын учкучсуз аппараттарынын мыкты дрон Bayraktar TB2. Архив - Sputnik Кыргызстан
Түркиянын учкучсуз аппараттарынын мыкты сапаты тууралуу имиш кеп кайдан чыкты
Мындан тышкары, "Эки өлкө – бир эл" аттуу түркиялык тышкы саясий концепция бар экени чын жана күчүндө болсо, анда "эки өлкө – бир армия" жана бирдиктүү командалык борбор анын уландысы болуп саналар.

Аймакта "улуу агасы" Эрдогандын экономикалык жана аскердик-саясий кызыкчылыктарын коргоо үчүн Азербайжан тарапка альянска мүчө болуунун юридикалык формалдуулуктарын толук сактоонун деле кажети жок. Мындай мамилелердин конфигурациясында Азербайжандын НАТОго киришине анчалык ыраак эмес көрүнөт.

Анкара Осмон империясынын бир кездеги улуулугун кайра жандандырууга умтулат (бул азырынча чектелген аскердик ресурстар менен гана ооздукталып турган экспансия). Татаал жана кооптуу аймакта азербайжандык армияны кыйыр түрдө (Анкара аркылуу) "тескөө" азгырына Брюссель менен Вашингтон туруштук бере алабы?..

Экономикалык кысым (прессинг)

Түркия 9-ноябрдагы макулдашууну расмий түрдө жактырды, бирок россиялык тынчтык орнотуучу операциясынын башталышынан көңүлү калганы айдан ачык.

Негизги максат, тагыраак, Карабахты толук көзөмөлдү кайтаруу маселеси чечилген жок. Анкара Азербайжанга күчтөрүн жөнөтүүгө дайын, келечекке багытталган бул опция түрк парламентинин чечимине байланган. Менимче, Түркия армиясындагылардын бир тобу россиялык аскер кызматкерлери алардын "таза жеңишин" уурдап алды деп эсептешет.

National Interest америкалык басылмасы: "Азербайжандыктар 10-ноябрда Карабах согушунда Арменияны жеңгенин белгилешет. Бирок жеңиш эйфориясы акыры тарайт, ошондо алар бул Азербайжандын чыныгы көз карандысыздыгынын аягынын башталышы экенин аңдашат", - деп жазат. Бирок кудай жалгап Эрдогандын "неоосмондук кыялы" азырынча экономикага гана таралууда.

Түркиянын аскер кызматкерлери. Архив - Sputnik Кыргызстан
Түркия эмнеликтен Азербайжанга аскердик күч киргизүүдө? Ой толгоо
Сирия, Ливия, Ирак, Чыгыш Жер ортолук деңиз жана Түштүк Кавказдагы аскердик операциялар аларга арзанга түшпөйт. Түркиянын тышкы карызы 421 млрд. долларга жетти. Анын 181 млрд. доллары жыл аягына дейре төлөнүшү шарт.

Акыркы үч айда түрк лирасы дүйнөлүк валюталарга карата 15%, ал эми жыл башынан тарта 25% жоготту. Коронавирус эпидемиясынан улам түркиялык экспорт биринчи жарым жылдыкта эле 26 пайызга түштү.

Батыш талдоочулары оор экономикалык кырдаалда Анкара эртең эле Бакудан Карабахтагы аскердик жардам үчүн арзан энергоресурс (анан да өлкө ичинде түркиялык кеңири керектөөдөгү товарлар үчүн "жашыл коридор") түрүндө компенсация талап кыларын да жоромолдошот.

Мында стратегиялык карама-каршылык жашыруун, себеби Азербайжан алдыңкы "беш жылда" эң оболу жаңы алынган жети районду калыбына келтирип, элди жайгаштырууга тийиш (буга 10 млрд. доллардын тегерегиндеги каражат керектелет).

Азербайжан маалымат каражаттары 9-ноябрдан кийин тегин жерден улуттук армиянын өзүн-өзү камсыз кыла аларына жана Тоолуу Карабахта Бакунун аскердик жеңишинин өз алдынчалыгына басым жасап жаткан жери жок. Экинчи жагынан, Россиянын стратегиялык кызыкчылыктарын да эске алуу зарыл.

Түштүк Кавказдагы чоң оюн дале уланып келет...

Жаңылыктар түрмөгү
0