G20 саммити: мушкетёрлордун мыйзамына ылайык аракетпи?

© REUTERS / HANDOUT"Чоң жыйырманын" (G20) саммити
Чоң жыйырманын (G20) саммити  - Sputnik Кыргызстан
Жазылуу
Россия Федерациясынын Каржы университетинин саясат таануу департаментинин доценти Геворг Мирзаян "Чоң жыйырманын" саммитинен кийинки ойлорунан бөлүштү.

"Чоң жыйырманын" (G20) саммити быйыл өзгөчө өттү. Кеп 26-мартта бул жыйын онлайн режимде өткөнүндө гана эмес. Дүйнөнүн үлкөн өлкөлөрү биз дүйнөдө мындан ары кантип жашай турганыбызды чечүүгө тийиш эле: ар ким керт башына жооп берип, өзүнчөбү же "бирөө баары, баары бирөө үчүн" деген ааламдашкан дүйнөдөбү?

"Төө көрдүңбү — жок, бээ көрдүңбү — жок" заманбы?

Мурунку дүйнөнү коронавирус жок кылды. Кеп бул илдеттин адамзат үчүн кооптуу болгонунда эмес, бул зомби-апокалипсистин да деңгээлине караандабайт. Мурунку дүйнө коронавирустун салыштырмалуу орточо коркунучу эле ааламдашууну тизелетип койгонунан жок болду, ошондой эле "орток тагдыр" туурасындагы бардык дубалардын баарын жокко чыгарды. Көйгөй менен биргеликте күрөшүп, адамдарга жана экономикага тийгизген кесепетин азайтуу үчүн чогуу жол издөөнүн ордуна дээрлик бардык өлкөлөр "Төө көрдүңбү – жок; бээ көрдүңбү – жок" деген позицияны карманууну туура көрүштү. Чек араларын жапты, алтургай интеграциялык блоктун алкагындагы союздук мамиледе турган жакын коңшуларынан да обочолонушту.

Медициналык маска кийген адам. Архив - Sputnik Кыргызстан
Коронавирус жана энергорыноктун кыйрашы. Саресеп
Акылга сыйбас көрүнүшкө да күбө болдук, европалык мамлекеттердин ичинен вирустан эң көп жабыркап турган Италияга башта Евробиримдиктин лидерлери болгон Германия менен Франция эмес, Россия, Кытай жана европалык иштерден дегеле оолак Куба жардамга кол сунду.

Айрым мамлекеттерде коронавирус капсалаңы цивилизациянын үстүңкү катмарын жууп кеткендей, алар өнөктөштөрүн түз эле шантаж кылуудан да артка кайтышпады. Анын ичинде, туристтердин сүймөнчүлүгүнө ээ болгон Черногория Москва өз эсебинен черногориялыктардын баарын мекенине кайтармайынча россиялык меймандарын чыгаруудан баш тартып туруп алды.

Үлкөн өлкөлөрдүн лидерлери катташпай калуунун даражасын эбак баалап, ошондой эле ар ким өзүнө гана жооп берген дүйнөдө канчалык кыйын болорун боолголоп көргөн өңдөнөт. Ошондуктан "Чоң жыйырманын" милдети – өнүккөн жана өнүгүп келе жаткан дүйнөнүн бардык лидерлери, өзүнчө бир "Жердин директорлор кеңеши" чогулган структуралар буга чейинки кетирген катачылыктарды оңдоп, акыры көйгөйдү биргеликте чечүү болду.

Бул ирет саммит АКШнын (эбак дүйнө лидерлигинен тайган, анан калса, коронавирус менен күрөшүүдө натыйжа көрсөтө элек – илдетти жуктургандардын саны боюнча Америка биринчи орунга чыкты жана ал жакта эпидемиянын пигине чейин али көп бар) жетекчилигинде эмес, дал G-20 өлкөлөрүнүн бирдиктүү лидерлиги алдында өттү.

Саммиттин номиналдык кожоюну, саудиялык король Салман айткандай, "биз күчүбүздү бириктирип, чогуу аракет кылуу үчүн чогулуп турабыз". Бирок коронавирусту гана жеңүү үчүн эмес (Ирандын Россиядагы элчиси Казем Жалали таамай белгилегендей, "эгер эпидемияны бир өлкөдө жеңе албасак, башка эч бир өлкө өзүн коопсуз сезе албайт")...

Мунай казуу станциясы. Архив - Sputnik Кыргызстан
Мунай согушу. Вашингтон табуну бузуп, кепке келе баштаганда
Үлкөн өлкөлөрдүн алдында өтө олуттуу – илдет эпидемиясынын (жана анын айланасындагы кыйсыпырдын) дүйнөлүк экономикага тийгизген кесепетин жоюу маселеси турат.

Адистер чыгымды эсептөөдөн азырынча чочулап турушат, бирок алар жүз миллиарддаган, алтургай, триллиондогон долларды түзөрү түшүнүктүү болуп калды. Россиялык президент Владимир Путиндин айтымында, "жаңы коронавирус пандемиясына байланышкан учурдагы көйгөйлөр 2008-2009-жылдагы каржылык каатчылыктагыдан да масштабдуу зыянга учуратат".

Албетте, мунун эпкини, айрыкча, ошол эле Батыштын өз экономикасын сактап калуу далалатындагы айрым өзүмчүл чараларынан улам тушалчу өнүгүп келе жаткан өлкөлөргө тиет. "Эч бирибиз протекционисттик же бир тараптуу саясат жүргүзүүгө акыбыз жок", – дейт ынанымдуу түрдө түркиялык президент Режеп Тайип Эрдоган.

Арбын кеп

Жыйындын өзү жабык өттү, ал эми жыйынтыгында узун декларация кабыл алынды. Анда "Чоң жыйырма" мамлекеттери эпидемияга каршы күрөшүп, биргеликте ага вакцина табууга умтулуу, Дүйнөлүк саламаттыкты сактоо уюмун колдоого алып, дүйнөлүк экономиканы колдоого каражат салууга баарын үндөө камтылды.

Бирок анда жазылбаганы – реалдуу, дүйнөлүк экономиканы куткаруу боюнча жана анын прагматизациялоодо кайсы бир деңгээлде революциялык чаралар, Владимир Путин так белгилегендей, дүйнөлүк экономиканы "саясий кабыгынан" тазалоо. Маселен,

Москвадагы АЗС иш учурунда. Архив - Sputnik Кыргызстан
Мунай баасынан улам Америка Россияны кантип жазалоону ойлонуштурат
Москва менен Тегеран Батышка ушундай кыйчалыш кырдаалда саясий негиздеги экономикалык санкциялардан баш тартууну, же жок дегенде вирустан жабыркаган өлкөлөр (ошол эле Иран) зарыл дары-дармекти жана жабдууну тоскоолдуксуз сатып ала тургандай кылып жеңилдетүүнү сунуштады.

"Каатчылык маалында дары-дармек, азык-түлүк, жабдуу жана технологияларды өз ара ташуу-жеткирүү үчүн соода согушунан жана санкциялардан эркин болгон "жашыл коридорлорду" түзүү чоң мааниге ээ. Негизи биз эң зарыл товарларга, ошондой эле аларды сатып алуу үчүн каржылык транзакцияларга карата чектөөлөргө шериктеш мораторий киргизүүгө тийишпиз, - деп белгиледи Путин. – Акыры бул адамдардын өмүр менен өлүм маселеси, бул нагыз гуманитардык көйгөй".

Бирок россиялык президенттин сунушу кабыл алынбады, анын ордуна АКШ санкцияларды күчөтүп гана тим болот, америкалык атайын өкүл Брайан Хуктун айтымында, "ирандык режимге болушунча кысым көрсөтүү саясатын улантат". Бул менен дагы бир ирет жаңы реалдуулуктарды аңдай билбегендикти жана каатчылыктан кийинки дүйнөгө тынчтыкты орнотууга даярдыгынын жоктугун айгинелешет.

Дагы бир маанилүү орток жооп – мунайдын баасын турукташтыруу болмок эле. Бирок тараптар бул турукташтыруунун ыкмалары боюнча али тил табыша элек. Бир катар өлкөлөр жана серепчилер бул процесстин ачкычы Владимир Путиндин колунда экенине, Москва ОПЕК+ уюмуна кайтып, мунайды казууга чектөөнү ыктыярдуу түрдө колдоого тийиш деген ойго ынанышат. Бөлөк серепчилер мурдагы шарттарга кайра кайрылуунун кажети жок деген көз карашта.

Россиянын президенти Владимир Путин - Sputnik Кыргызстан
Коронавирус пандемиясы менен күрөшүүдө Путин сунуштаган чаралар
ОПЕК+ өлкөлөрү тарабынан өндүрүштү кыскартуу мунайдын баасын америкалык сланецчилерге төп келген деңгээлге дейре жогорулашына алып келет. Алар өз кезегинде ОПЕК+ мүчө өлкөлөрдүн үлүшүнүн кыскарышынын эсебинен дүйнөлүк рынокто өз үлүштөрүн көбөйтүп келишет. Бул натыйжада сунуштун өсүшүнө, баанын төмөндөшүнө, ОПЕК+ өлкөлөрүнүн өндүрүштү дагы кыскартышына тушуктурат, ошентип, кайталанып жүрүп отурат.

Ошондуктан көйгөйдү чечүүчү ачкыч чындыгында Сауд Аравиясынын (баа демпингин токтотушу керек болгон өлкө) жана АКШнын (компаниялары цивилизациялуу иш алып барууга тийиш мамлекет) колунда. Вашингтон да, Эр-Рияд да азырынча бул ачкычтарды пайдаланууга даяр эмес, ошол себептен, расмий маалыматтарга таянсак, "Чоң жыйырманын" саммитинде мунай баасы тууралуу маселе талкууланган эмес. Бул менен G20 өлкөлөрүнүн бир катары "саясий кабыгы" жок дүйнөдө жашоого даяр эместигин дагы бир ирет тастыкталды.

Жаңылыктар түрмөгү
0